Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

Note: Zou jij deze nieuwsbrief in plaats van op dinsdagochtend liever op zondagochtend willen lezen? Wij overwegen een proef vanaf komende week. Laat het me weten via lucas@1848.nl.

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Met deze week onder andere:

• Couppoging FvD mislukt, maar wat blijft er over?
• Hoofdschuldige toeslagenaffaire blijft onvindbaar, wel genoeg lessen te trekken
• Rutte’s blokkade van onderzoek naar steunoperatie Syrië levert vragen op
• PvdA schiet raak met Prins Bernhard-belasting
• De Jonge hekelt intensiteit Kamerdebatten corona
• Verhuizing Tweede Kamer kan doorgaan
• Begrotingsdebat LNV in de ban van circusolifant
• Volkskrant: Dales spaart niemand in boek over 50Plus
• Henk Krol probeert restanten FvD op te vegen
• Op de agenda
• Wie kun je feliciteren?

Baudet

Een charismatische leider die onderweg naar de macht verslaafd raakt aan de roem, zijn intimi geleidelijk van zich vervreemdt en uiteindelijk eenzaam en alleen ten onder gaat. Een dergelijk scenario – verrijkt met verraad en intriges – is de basis voor meerdere Hollywoodthriller en politieke bestseller. Wat zich afgelopen week ontvouwde rond Thierry Baudet had er het nodige van weg.

Politieke junkies konden afgelopen week wel janken van plezier. Wie het zich veroorloofde om even een kwartier wat anders te gaan doen kon zomaar weer hopeloos achter de feiten aanlopen. Wie enigszins de mogelijkheid had bleef gefixeerd naar zijn Twittertimeline staren, met bijzondere aandacht voor de politieke verslaggevers gestationeerd bij het FvD-partijbureau aan de Amsterdamse Herengracht.

Dat bij het partijkantoor de sloten werden vervangen en de sociale media door team-Baudet werden geconfisqueerd versterkte de soapwaarde van het verhaal. De uitzending van WNL waarbij hij geconfronteerd werd met allerlei reacties van prominente afhakers – waaronder zijn ex-geliefde Eva Vlaardingerbroek – was ronduit hallucinant. Even leek hij in de uitzending uit het veld geslagen. Geschrokken dat ook Vlaardingerbroek – die hij blijkbaar aan zijn kant waande – hem verlaten had.

Met de stofwolken nog nauwelijks neergedaald kunnen de eerste conclusies getrokken worden. Zo lijken het vooral de mildmanische en eigenwijze karaktertrekken van Baudet die hem steeds dieper in zijn recalcitrantie perste. Hoe meer kritiek, hoe steviger in de contramine. Na een week waarin dit in alle hevigheid steeds zichtbaarder werd hield hij uiteindelijk alleen zijn trouwste vazallen naast zich over. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Niemand twijfelt eraan dat Thierry Baudet een zekere charme en charisma heeft. Hij wist de massa te bereiken met een antwoord op de sluimerende onvrede over het veranderende Nederland. Een Nederland dat inmiddels een mengelmoes van culturen is geworden, maar ook onderdeel is van Europese samenwerking.

Zijn enthousiasme werkte aanstekelijk op een groep die het vertrouwen totaal was verloren in de klassieke middenpartijen. Met een ledenstructuur werd de partij aantrekkelijk voor een jonge groep aan de rechterkant van het electoraat die ergens bij wilde horen en actief wilde worden. Een groep die vanwege het ontbreken van zo’n ledenstructuur niet terecht kon bij de PVV.

Toen de partij steeds groter werd bleek het steeds lastiger om de eenheid te bewaren. Uit diverse reconstructies blijkt dat het vooral medeoprichter Henk Otten was die Baudet in het gareel hield en hem het oog op de bal liet houden. Door slim in te zetten op een campagne tegen het klimaatbeleid wist Baudet begin 2019 een eclatante verkiezingsoverwinning te boeken bij de Provinciale Statenverkiezingen. In een klap werd zijn partij de grootste in de Eerste Kamer.

Zoals bekend ging het vrij snel daarna mis en werd Otten met veel wapengekletter de partij uitgewerkt. Hij wist een aantal mensen mee te krijgen, maar de meeste FvD’ers bleven Baudet trouw. Zij geloofden in Baudet als strijder tegen de groeiende macht van Brussel, tegen de ‘klimaatgekte’ en tegen de cultuurverandering als gevolg van immigratie.

Toch begonnen de rariteiten rond Baudet steeds meer op te vallen. Dat begon al met de vreemde vraag aan Rutte (‘Wanneer heeft u voor het laatst gehuild?)’ tijdens het campagnedebat voor de verkiezingen voor het Europees Parlement. Ook zorgden berichten over ontmoetingen met extreemrechtse denkers en foutieve tweets over lastige Marokkanen in de trein voor ophef en begon hij in toenemende mate instituten ter discussie te stellen: de rechtsstaat, de wetenschap, de architectuur, de media. Alles om bij het electoraat het idee te planten dat er een ‘elite’ bezig is de Nederlandse cultuur af te schaffen.

Dit voorjaar werd voor het eerst duidelijk dat er lieden binnen de jongerentak JFVD actief waren met extreemrechtse en antisemitische opvattingen. De magere reactie van de Forum-leider hierop was voor veel FvD’ers geen reden om af te haken. De brede onvrede begon pas echt te groeien toen corona uitbrak en Baudet heulde met de complotdenkers en corona-ontkenners. De kritiek die hij kreeg was voor hem reden om nog sterker in de contramine te gaan. Onlangs nog sprak hij in de Kamer niet meer over corona, maar over kyona.

Het opiniestuk van Rutger van den Noort leek in oktober een kantelpunt. Voor het eerst was er een prominent lid die Baudet publiekelijk opriep de koers te wijzigen. Forum was op dat moment al fors weggezakt in de peilingen. Twee weken geleden nog omarmde hij volledig de onzinclaims van Trump dat er in de VS sprake zijn van verkiezingsfraude. Toen bleek al dat dat standpunt in ieder geval door Joost Eerdmans – die bij Jinek de Amerikaanse verkiezingen duidde – niet werd gedeeld.

De FvD’ers die het allemaal met hoofdschudden gadesloegen beraamden op dat moment vrijwel zeker al een kans om in te grijpen. Dat moment kwam vorige week zaterdag toen Het Parool opnieuw onthullingen deed over extreemrechtse ideeën binnen de JFVD. Onder aanvoering van Annabel Nanninga werd de couppoging in werking gezet.

Een totaal geëscaleerde bijeenkomst met de belangrijke toppers op de lijst op de avond voor de Parool-publicatie zette de zaak in een stroomversnelling. Baudet zou daarbij helemaal los zijn gegaan over de muziekkeuze van Joost Eerdmans, maar ook extreme opvattingen hebben gedeponeerd. De verbouwereerde anderen vroegen zich af: Meent hij dit nou echt?

De chaos die volgde en dagenlang aanhield maakte duidelijk dat nergens een dichtgetimmerd plan achter zat. Maar waar Baudet aanvankelijk bereid leek om in het belang van de partij – samen met zijn vriend en JFVD-voorman Freek Jansen – terug te treden, deed hij daarna precies wat hij eerder ook steeds deed: in de contramine gaan. Met de camera’s op zich gericht besefte hij: Ik ben de partij en de partij is van mij. Hij voerde daarmee de strategie op die hij afkeek van Donald Trump: Blijf strijden, nooit opgeven. Of, zoals NRC het afgelopen week doopte, het Bannonisme.

Halverwege de week was een belangrijk deel van de partijtop al verdwenen, inclusief belangrijke steunpilaren van Baudet als Cliteur en Hiddema. Het bestuur wilde aanvankelijk nog op zoek naar een oplossing, maar ook medebestuurslid Lennart van der Linden – die duidelijk zijn nek had uitgestoken om te zoeken naar een oplossing – voelde zich blijkbaar bedonderd. Naar verluidt zouden afspraken zijn gemaakt over een nieuwe rol voor de Forum-leider, maar even later nam Baudet alsnog de vlucht naar voren en zette de complete partij voor het blok: Kies je voor mij of voor de anderen?

De overgebleven critici binnen FvD krijgen Baudet maar moeilijk uit de partij. Inmiddels heeft hij de touwtjes weer stevig in handen en bij het bestuur afgedwongen dat er een referendum over zijn positie wordt gehouden. Aangezien alle overblijfselen van Forum pro-Baudet zijn twijfelt niemand eraan dat hij die ledenraadpleging wint en zijn positie daarmee verzekert.

Hoe nu verder? Eerdere gevallen van scheuringen binnen partijen laten zien dat afsplitsingen vrij zelden succesvol zijn. Van Hero Brinkman hebben we de laatste jaren niets meer vernomen, net als van de andere PVV’ers die zich niet meer konden vinden in de koers. Het project van Rita Verdonk implodeerde, ook na intern gesteggel. Mocht het cluster Nanninga/Vlaardingerbroek/Eerdmans/Pouw overwegen om als afsplitsing verder te gaan dan is de kans dus klein dat dat wat wordt, evenals een doorstart van FvD zonder Baudet.

Een uitgedund Forum of nieuwe partij mét Baudet heeft nog de meeste electorale kracht. Het partijprofiel zal dan wel een stuk extremer zijn dan dat we van Forum kenden. De gematigde krachten zijn daar dan immers verdwenen. Baudet kan dan samen met Jansen vol op het orgel om zijn Trump-strategie nog verder te vervolmaken.

Mocht Baudet vanuit die positie electoraal weer wat voor gaan stellen zal dat vanzelf weer nieuwe politieke gelukszoekers aantrekken die op zijn succes willen meeliften. Zo werkte het bij zijn opkomst met Forum ook. Pas toen zijn electorale kracht tanende was werd rebellie opportuun en trokken ze hun handen weer van hem af.

Een belangrijke vraag die voorlopig niet beantwoord wordt is waar het Baudet nou allemaal om gaat. Zijn activiteiten in de Tweede Kamer waren zo beperkt en zijn minachting over de Kamerdebatten zo groot dat het hem niet om inhoudelijk succes door politiek veldwerk kan gaan. Dat is dus niet de reden dat hij die zetel wil. Tot vorige week leek het dat hij een beweging wilde bouwen om iets in Nederland fundamenteel te veranderen. Met de maskers af blijkt: FvD is geen beweging, FvD is Baudet.

• Artikel GeenStijl: Het onverholen antisemitisme van Thierry Baudet, een tijdlijn van getuigenissen
• Artikel Volkskrant: Wat ging er schuil achter de implosie van Baudets bolwerk? ‘Niemand kan hem temmen’
• Artikel NRC: De week waarin Thierry Baudet een voor een zijn medestanders verloor
• Artikel Telegraaf: Waarom nieuwe partijen altijd bonje hebben
• Artikel AD: De bom barstte na het diner voor teambuilding: ‘Bijna iedereen die ik ken is antisemiet’

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Heb jij interesse in een complete politieke nieuwsbrief op maat met alle voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen, inclusief duiding en agenda? Wij kunnen ze leveren! Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

Toeslagaffaire

Wie in één artikel zeer kernachtig en leesbaar duidelijk wil hebben wat er is misgegaan in de affaire met de kinderopvangtoeslag – en wat de ontluisterende verhoren daarover hebben geleerd – raad ik dit Volkskrant-artikel aan. Het beschrijft hoe gezinnen zijn gesloopt door een keten aan fouten. En zoals hier ook eerder beschreven: ook de Tweede Kamer kan haar eigen rol in dit drama niet afvlakken. Hoe belangrijk het werk van diezelfde Kamer ook was om de kwestie aan het licht te brengen.

Tijdens de verhoren van afgelopen week werden voor het eerst de betrokken politici ondervraagd. De commissie schuwde daarbij de felle toon niet, tot ongemak van sommige (voormalig) bewindslieden. De rode draad was verder hetzelfde als de week ervoor. In vrijwel alle verhoren werd uitgebreid betreurd wat er was gebeurd, maar een harde schuldbekentenis kwam er niet. Onthutsend was de vaststelling van Wiebes dat zijn antwoorden op Kamervragen destijds niet alleen verkeerd waren, maar zelfs ‘idioot’. Een politieke doodzonde waar je in een Kamerdebat niet mee weg zou komen.

Verder viel vooral bij Rutte op dat hij het verhoor onderging op de manier waarop hij ook een Kamerdebat aanvliegt, namelijk heel zorgvuldig en strategisch wegend waar hij wel en niet op kan toegeven. Dat er dingen waren misgegaan wilde hij nog wel erkennen, maar hij week geen millimeter van de inzet op de fraudebestrijding. Gezien de nog actieve politieke loopbaan was het voor hem, en voor Asscher, vooral zaak niet al te grote publicitaire schade op te lopen. Vooralsnog lijkt dat redelijk gelukt, al moet het eindrapport en het onvermijdelijke Kamerdebat nog komen.

De toeslagenaffaire is een tragisch uitvloeisel van een reeks fundamentele missers, zal de commissie concluderen: De zware bezuinigingen op vitale diensten en een veel te complex toeslagenstelsel zorgden er – in combinatie met een naargeestig afstandelijke en defensieve cultuur bij de Belastingdienst en zware politieke druk vanuit de Kamer om fraude keihard aan te pakken – voor dat de menselijke maat totaal verdween.

De hele kwestie zou een positief einde kunnen krijgen als er belangrijke lessen worden getrokken en daar ook wat mee wordt gedaan. Een volgend kabinet zal van de Belastingdienst weer een servicegericht orgaan moeten maken waar – hoe complex ook – altijd ruimte is voor een persoonlijke aanpak. En daarnaast moeten kabinet en Kamer door de leemlagen heen in staat worden gesteld daar goed controle op te krijgen.

In FD werd afgelopen week naar aanleiding van deze affaire dieper ingegaan op het spanningsveld tussen de topambtenarij en de politieke leiding. Onder andere de oekaze-Kok wordt genoemd. Deze door Wim Kok ingestelde regel dat ambtenaren niet met Kamerleden mogen praten kwam ook veelvuldig aan de orde tijdens de verhoren. Premier Rutte is de laatste die zou voorstellen om daar een einde aan te maken. De controledrift vanuit de politieke top is sinds de Paarse kabinetten alleen maar extremer geworden.

Artikel NRC: Iedereen vindt het erg. Maar wie is er nu schuldig?

Rutte

Als het hem niet uitkomt weet Rutte altijd wel een argument te bedenken waarom hij ergens geen openheid over kan geven. Zo ook afgelopen week naar aanleiding van een verhaal van Nieuwsuur en Trouw dat schreeuwt om uitleg van de premier. Eerder werd al bekend dat de gewapende groepen die Nederland met materieel steunde zich in de strijd tegen Assad en Islamitische Staat ook schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschendingen.

Een eerder toegezegd feitenonderzoek zou nu door Rutte persoonlijk worden tegengehouden. De Kamer onder leiding van – daar is ie weer – Pieter Omtzigt had hier al eerder om gevraagd, maar wil dit nu opnieuw via een motie afdwingen. Om onduidelijke redenen zou Rutte de coalitiepartijen onder druk zetten om de motie in te trekken. De kans is groot dat deze kwestie op korte termijn aan de orde komt in de Kamer.

Prins Bernhard

Geen partij zo goed in het droppen van frames als de PvdA. Met de in hun verkiezingsprogramma voorgestelde Prins Bernhardbelasting willen ze beleggers op de woningmarkt aanpakken. Gisteren hapte Bernhard in De Telegraaf, waarna dezelfde krant onthulde dat nota bene de PvdA zelf bij hem huurt.

De PvdA wil de ervaring van de huidige kleine fractie zoveel mogelijk bewaren, blijkt uit de vorige week gepresenteerde kandidatenlijst. De meeste zittende Kamerleden staan op hoge posities met zoals bekend Khadija Arib weer op twee. De Kamervoorzitter kent een vreemde Kamercarrière waarbij ze de eerste jaren weinig bekendheid genoot en meermaals niet hoger stond dan plek 30. Toen ze de voorzittersstoel opeiste won ze snel aan populariteit en inmiddels is ze een belangrijk PvdA-gezicht geworden. Met een anciënniteit van ruim achtduizend dagen is ze een van de langstzittende parlementariërs. Alleen Kees van der Staaij heeft een paar dagen extra ervaring.

De Jonge

De Tweede Kamer zou zich meer bewust moeten zijn van de tijd en energie die het een ministerie kost om alle coronadebatten voor te bereiden en af te handelen. Dat zegt minister De Jonge met zoveel woorden in een interview met NRC. Hij noemt de intensiteit van de debatten te hoog en afleiden van het belangrijke werk dat moet gebeuren. “Dat geldt ook voor het departement dat die debatten moet voorbereiden. Straks zitten wij hier alleen maar Kamerbrieven te schrijven”, aldus de minister.

“Bij alle kritiek moet je je afvragen: helpt dit ons? Kunnen we hier iets mee? Je moet de kritiek ontdoen van alle partijpolitieke profilering. Maar de weerbarstigheid van de uitvoering staat niet altijd evenzeer op het netvlies van Kamerleden. Een motie is makkelijk getypt. Een uitspraak is makkelijk gedaan: regel dit, regel dat. Het daadwerkelijk waarmaken van zoiets is veel complexer.”

Binnenhof

De Tweede Kamer kan alsnog op korte termijn de verhuizing in gang kan gaan zetten naar het tijdelijk onderkomen aan de Bezuidenhoutseweg. Eerlijk leek de verhuizing vanwege corona ineens problematisch te worden, maar uit nieuw onderzoek blijkt dat beperkte aanpassingen voldoende zijn.

Buba

De kans is groot dat circusolifant Buba in Nederland mag blijven. Minister Schouten wil het dier uitzetten, maar de Kamer lijkt in meerderheid voorstander te zijn van een pardon. De kwestie sneeuwde vorige week nogal onder in het geweld van allerhande ander nieuws, maar tijdens de begrotingsbehandeling LNV ging het meer over Buba dan over stikstof.

Volg alle ontwikkelingen rondom Buba met dit dossier op 1848.nl

50Plus

Oud-voorzitter Geert Dales schreef als vorm van therapie een boek over zijn ervaringen bij 50Plus. Hij spaart daarin niemand, schreef De Volkskrant afgelopen week. Van de partij is weinig meer over na de enorme interne ruzies en het vertrek van Henk Krol.

Henk Krol

Het fenomeen Henk Krol is met geen zestig bulldozers van het Binnenhof te verwijderen. Ook na het totaal mislukte uitstapje met Henk Otten begint hij gewoon weer een nieuwe partij, nu maar gewoon om hemzelf heen gebouwd. Met zijn naar eigen zeggen conservatieve programma probeert hij mogelijk snel in het gat te duiken dat is ontstaan na de implosie van FvD. Krol houdt zijn aantrekkingskracht. Misschien niet voor 15 zetels, maar een stuk of twee gaat misschien nog wel lukken.

Artikel Volkskrant: Lijst Henk Krol: conservatief en vooruitstrevend

1848

Wil jij voor jouw organisatie kosteloos de mogelijkheden van het monitorplatform 1848 verkennen? Meld je aan voor een gratis proefmaand! Mail ons je onderwerpen dan stellen wij alles voor je in. Je hoeft daar verder niets voor te doen. Mail direct naar info@1848.nl of bel met 06 1905 6876.

Op de agenda

Dinsdag

• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 14.00 Deadline indienen vragen Drietal onderzoeken met betrekking tot algoritmen
• 14.00 Deadline indienen vragen Actieplan douane-unie
• 16.30 Gesprek met de Cyber Security Raad
• 16.30 Procedurevergadering SZW
• 16.45 VAO Toereikendheid en doelmatigheid onderwijsbekostiging
• 17.00 Wetgevingsoverleg Water en wadden
• 17.10 VAO Onderwijs en corona VII, funderend onderwijs
• 18.00 AO Raad Werkgelegenheid en Sociaal beleid
• 18.45 Plenair debat Begroting Defensie

Woensdag

• 9.30 Wetgevingsoverleg Wijzigingsvoorstellen Grondwet
• 10.00 AO Belastingdienst
• 10.00 Technische briefing TNO over Energie-infrastructuren 2030
• 10.15 VAO Formele Raad Werkgelegenheid en Sociaal Beleid
• 10.15 Procedurevergadering IenW
• 10.30 Begroting Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (voortzetting)
• 11.15 Procedurevergadering LNV
• 13.00 AO Circulaire economie
• 14.00 Hoorzitting Kernenergie
• 15.00 Plenair debat Begroting VWS
• 15.30 Procedurevergadering JenV
• 18.00 Notaoverleg Nationaal Groeifonds
• 18.30 Hoorzitting Alternatieven toeslagenstelsel
• 21.00 Plenair debat over rekenfout Rijkswaterstaat bij risicoberekening granuliet

Donderdag

• 9.30 Hoorzitting Discriminatie en racisme
• 10.00 Procedurevergadering OCW
• 10.00 AO Maritiem
• 10.00 Hoorzitting MH17
• 10.00 Technische briefing Veiligheid en integriteit telecom en 5G (besloten)
• 10.00 Deadline indienen vragen Rechtsbecherming mbo’ers
• 10.15 Plenair debat Begroting Defensie
• 11.00 Procedurevergadering VWS
• 12.00 Deadline indienen vragen Bonaire Brandstof Terminals
• 12.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting JenV
• 12.00 Deadline indienen vragen CBS-rapportage Stikstof- en fosfaatexcretie
• 12.30 Procedurevergadering Buitenlandse Zaken
• 13.45 Procedurevergadering Buitenlandse Handel
• 14.00 AO Spoor
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting VWS
• 14.00 Deadline indienen vragen Politie
• 14.00 Deadline indienen vragen Najaarsnota
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting OCW
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting Financiën
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting SZW
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging begroting Buitenlandse Zaken
• 14.00 Deadline indienen vragen Herindeling Vijfheerenlanden
• 14.00 Deadline indienen vragen Moslimdiscriminatie
• 14.30 AO Raad Buitenlandse Zaken
• 15.00 Wetgevingsoverleg Maatregelen huursector
• 15.00 AO IJkpunt bestaanszekerheid
• 15.15 Plenair debat Begroting VWS (vervolg)
• 16.30 Technische briefing Raad van State over Klimaatnota

Vrijdag

• 10.00 Deadline indienen vragen Verordening ernstige gezondheidsbedreigingen

Wie kun je feliciteren?

Maandag 30 november: Roelof Bisschop

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.