Druk op Rutte 3 groeit in cruciale coronamaanden

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

Note: Deze en volgende week verschijnt de 1848 Factsheet op zondagochtend. In het kerstreces zal worden bekeken of dat het vaste moment van publicatie wordt. Laat me vooral weten wat jouw voorkeur is op lucas@1848.nl.

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Met deze week onder andere:

Druk op Rutte 3 groeit in cruciale coronamaanden
Baudet terug op de troon van een rijk zonder volk
Persvoorlichters worden Kamerlid, het past in een patroon
Duizelingwekkende hoeveelheid Kamermoties bij begroting VWS
Onrust in CDA houdt aan
Partijen zoeken naar kwetsbaarheden Mark Rutte
SP snijdt jongerenclub los, maar onrust blijft
GroenLinks past plan 10.000 euro voor jongeren aan
Omgevingswet reusachtige politieke bananenschil
Kamer concreet aan de slag met democratische vernieuwing
Op de agenda
Wie kun je feliciteren?

Corona

Terwijl er eindelijk perspectief ontstaat op het einde van de coronacrisis wordt de druk op het kabinet juist alleen maar groter. Elke dag dat de coronamaatregelen langer aanhouden groeit het risico op muiterij en groeit dus ook de druk om tot versoepelingen over te gaan. Niet alleen de jeugd snakt inmiddels naar omhelzingen, feesten en vrijwel al het andere dat de afgelopen maanden alleen stiekem gebeurde. Toch zal dinsdag op de persconferentie de boodschap zijn dat – ondanks mogelijke versoepelingen rond kerst – geduld nodig blijft.

De opstand werd afgelopen week zichtbaar toen een deel van de horeca aankondigde hoe dan ook half januari open te gaan. Het onbegrip is groot over het feit dat de horeca categorisch dicht moet blijven terwijl de stampvolle IKEA’s zonder enige belemmeringen Sjövalla’s en Växbo’s mogen blijven verkopen. Als willekeur in beleid wordt ervaren is dat dodelijk voor het draagvlak. Prompt lekte vervolgens uit dat er honderden miljoenen extra beschikbaar komen voor horeca en cultuur. Het in toom houden van de maatschappij mag wat kosten.

In een poging om eindelijk meer consistentie in het coronabeleid aan te brengen werkt het kabinet volgens De Telegraaf aan een nieuwe routekaart, waarmee de oude ongebruikt de prullenbak in kan. De nieuwe routekaart zou richting moeten geven bij meerdere scenario’s van af- en opschaling, maar gezien het ogenschijnlijke ad hoc-beleid tot nu toe zal de Kamer dit plan van aanpak met enige scepsis ontvangen.

Minister Hugo de Jonge zal daarnaast als verantwoordelijke minister de bovenmenselijke druk ervaren om de vaccinatiestrategie tot een succes te maken. Hij nam een risico door zijn aankondiging dat – als het meezit – vanaf 4 januari de eerste prikjes gezet kunnen worden. Een risico, want door het droppen van deze datum wordt er een verwachting gewekt bij het ongeduldige volk. Die lezen de disclaimer er namelijk niet bij. Door de eerdere kritiek (op het testbeleid, de CoronaMelder, de verplichte quarantaine, de coronawet en de wet die telecombedrijven verplicht om data af te staan aan het RIVM) ligt er nogal wat extra druk op de minister om dit project wel te laten slagen.

Naast dit alles komt ook de verkiezingscampagne steeds dichterbij, wat ervoor zorgt dat binnen de coalitie dubbele agenda’s ontstaan en er met meer wantrouwen naar elkaar gekeken wordt. Voor Rutte 3 is het nog een lange complexe weg voor corona geschiedenis is.

Na de persconferentie op dinsdag volgt zoals gebruikelijk woensdag weer een technische briefing en een debat.

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Heb jij interesse in een complete politieke nieuwsbrief op maat met alle voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen, inclusief duiding en agenda? Wij kunnen ze leveren! Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

FvD

Thierry Baudet was afgelopen vrijdag de keizer die in een bloedig gevecht zijn verloren gewaande rijk alsnog wist te heroveren, maar vervolgens moest vaststellen dat zijn volk inmiddels elders onderkomen had gevonden. De keizer zit weer op de troon, maar wat is van zijn rijk nog over?

De uitslag van het referendum vrijdag was het voorlopige slotstuk van twee weken van strijd om lijfsbehoud. Vanaf het moment dat de restanten van het verdeelde bestuur instemden met het referendum – dat vervolgens haastig en rommelig werd georganiseerd – was al duidelijk dat Baudet gewonnen had. De meeste FvD’ers die hun rug naar hem hadden gekeerd gingen de strijd niet meer aan en waren al vertrokken. FvD-watcher Chris Aalberts maakte in een excelsheetje inzichtelijk hoe weinig politieke actievelingen van Forum zijn overgebleven.

Met zijn positie herwonnen houdt Baudet een rechts clubje over dat de koers zal bepalen. Afgelopen jaren liet de Forum-leider zich al nauwelijks temmen, maar met de gematigde krachten verdwenen zal de rem er helemaal af gaan. Het imago van verfrissende opschudder is bij Baudet afgelopen jaren geleidelijk omgeslagen naar het imago van een ongeleid projectiel met extreemrechtse trekjes. Doorgaans niet het imago waar het electoraat als een blok voor valt. Aangezien van de afsplitsers ook weinig initiatief komt kan het daarom na de Kamerverkiezingen zomaar gedaan zijn met de club hemelbestormers die een paar jaar terug van start ging als Forum voor Democratie.

Artikel Telegraaf: EP-fractie Forum wil niet verder met Baudet: Hij waant zich een messias

Persvoorlichters

Wie al wat langer in Den Haag rondloopt (zoals ondergetekende, sinds 2008) valt op dat er steeds vaker oud-persvoorlichters worden gepromoveerd tot Kamerlid. Een paar jaar terug onder andere Maarten Hijink en Peter Kwint bij de SP en bij het CDA werd oud hoofd-voorlichting Pieter Heerma vrij snel secondant van de partijleider en later natuurlijk fractievoorzitter. Inmiddels hebben vrijwel alle partijen voormalig voorlichters op de lijst. Bij de VVD Peter Valstar, Daan de Neef en Pim van Strien, bij het CDA Bart van den Brink, bij D66 Hanneke van der Werf, bij GroenLinks Bart Snels, bij de Partij voor de Dieren Christine Teunissen, bij de SGP Arnoud Proos.

Het past in een trend dat partijen steeds meer leunen op hun eigen kring en er minder ruimte wordt gemaakt voor mensen van buiten met specifieke eigen ervaringen en opvattingen. Voormalig VVD-Kamerlid Ton Elias deed eerder dit jaar al zijn beklag over de samenstelling van de fractie de hij vergeleek met tinnen soldaatjes die gewoon braaf doen wat de partijtop hen opdraagt. Ook de afgelopen week gepresenteerde VVD-lijst noemde hij afgelopen week op Twitter ‘onevenwichtig’ gezien het gebrek aan mensen met maatschappelijke ervaring buiten de politiek. Wel staan er volgens hem een aantal getalenteerde nieuwkomers op.

Maar ook andere partijen hebben doorgaans snel hun bekomst van het ruimte geven aan al te vrije denkers. Denk aan het kortstondige Kamerlidmaatschap van Zihni Özdil bij GroenLinks of hoe het CDA jarenlang heeft geprobeerd Pieter Omtzigt de fractie uit te werken. De controledrift van de hedendaagse politiek zorgt ervoor dat de komende jaren nog sterker dan nu zal worden ingezet op interne kweek.

Moties

Vorig weekend deed Hugo de Jonge al zijn beklag over de grote druk die de Kamer in coronatijd legt op de capaciteit van het ministerie en de intensiteit van de debatten. Als reactie diende PVV-Kamerlid Fleur Agema afgelopen week een duizelingwekkende 38 moties in tijdens de begrotingsbehandeling VWS. In totaal werden er volgens de Kamervoorzitter – ik heb het niet nageteld – 91 moties ingediend. Een kloeke stapel, aldus De Jonge.

Eerder in de week werd al gestemd over de 56 moties die werden ingediend bij de begrotingsbehandeling Justitie en Veiligheid. Hele grote koerswijzigingen zijn de begrotingsmoties vrijwel nooit, maar indien aangenomen leveren ze wel altijd werk op voor een ministerie. Met uitzondering van de moties die worden gezien als ondersteuning van beleid en daarmee de facto overbodig zijn.

Lees hier het begrotingsdebat VWS terug

CDA

Bij het CDA blijft de onvrede over De Jonge maar dooretteren. De Telegraaf sprak meerdere partijgenoten en de algemene opinie is niet positief. Er wordt gemopperd dat hij geen leiderschap toont om de verschillende bloedgroepen in de verdeelde partij te verenigen. Ook blijft een veelgehoorde klacht dat het partijleiderschap en de taak van coronaminister niet te combineren is en zijn velen nog altijd gefrustreerd dat Wopke Hoekstra voor de leiderschapsstrijd bedankte. “Als we het tij willen keren dan moeten we Wopke Hoekstra naar voren schuiven”, zegt een CDA-Kamerlid tegen De Telegraaf. “Je kunt niet én campagnevoeren én corona doen.”

Rutte

Zolang de VVD de grootste partij in de peilingen blijft is Rutte het belangrijkste doelwit voor de overige partijen. Tom Jan Meeus legt in zijn zaterdagverhaal in NRC mooi bloot hoe de oppositie probeert een kwetsbaarheid van de premier in te zetten om zijn positie te verzwakken, in dit geval zijn selectieve transparantie. Zowel in de kwestie van de steun aan strijders in Syrië als rondom de coronabesluitvorming bleef een beeld hangen dat de premier zaken achter wilde houden. Een scherpe en proactieve oppositie wrijft dit er ten overvloede in, in de hoop dat zo’n beeld aan de premier gaat kleven. Premier Rutte zal er vooralsnog niet zo van wakker liggen. Aan hem blijft immers zelden iets kleven en in de peilingen blijft de VVD redelijk stabiel.

Het bloedige conflict binnen de SP is afgelopen week verder opgelaaid. Het partijbestuur wilde de financiële steun voor jongerenclub Rood stoppen nu deze onder invloed is gekomen van communisten en kreeg afgelopen vrijdag steun van de partijraad.

In de praktijk is de onvrede breder. Oud-SP-Kamerlid Eric Smaling heeft het initiatief genomen om het partijbestuur terug in het hok te krijgen en ruimte te geven aan kritische tegengeluiden. De partijtop onder leiding van Marijnissen wil van de SP echter een regeringsfähige partij maken, maar een belangrijk deel van de achterban blijft activistisch en vindt dat de SP in de rol van getuigenispartij moet blijven zitten. De gebrekkige populariteit van Marijnissen maakt de positie van de partijtop niet sterker. SP’ers die ontevreden over haar zijn zullen nu sneller geneigd zijn zich aan te sluiten bij het activistisch smaldeel.

De partijraad probeert via de aloude truc van een onderzoekscommissie de gemoederen te bedaren en over de verkiezingen heen te tillen. De conclusies worden pas in mei volgend jaar verwacht.

Artikel Volkskrant: De SP worstelt met meer dan alleen zijn radicale jongerenafdeling en haar ‘zolderkamercommunisten’

10.000 euro

Na de kritiek op het plan van GroenLinks om iedere 18-jarige 10.000 euro te geven is het voorstel aangepast. De partij lijkt daarmee gevoelig voor het risico dat elke jongere na het behalen van het vwo-diploma direct het vliegtuig pakt om op wereldreis te gaan of het leven te vieren aan de Spaanse costa’s. Het geld komt in het herziene plan pas vanaf 23 vrij en kan daarvoor enkel gebruikt worden voor de studie.

Omgevingswet

De Omgevingswet is zo’n wet waar je niet voor je plezier induikt, maar die ongetwijfeld komend jaar toch veelvuldig in beeld zal komen. Het is een containerwet die alles regelt rondom vergunningen. Dus van grootschalige woningbouwprojecten tot dakkapellen en festivals, inclusief (digitale) inspraakprocedures. Het is een van de grootste wetgevingstrajecten aller tijden, maar paradoxaal genoeg is het de bedoeling dat de wet – zoals ze dat in Haags jargon noemen – ‘beleidsneutraal’ wordt ingevoerd. Oftewel, inhoudelijk zou er eigenlijk niets moeten veranderen.

Twee weken terug zorgde dit uitgangspunt van de wet voor een twistpunt tussen het CDA en verantwoordelijk minister Ollongren. Volgens CDA-Kamerlid Terpstra worden via de Omgevingswet strengere normen voor geluid ingevoerd, waardoor woningbouw rond Schiphol onmogelijk wordt gemaakt. Ollongren stelde echter dat dit losstaat van de Omgevingswet, omdat het gezondheidsaspect rond geluid nu eenmaal een kwestie is die ook dient te worden opgepakt. Eerder ontstond ook al gemor onder projectontwikkelaars toen de Kamer een amendement – nota bene van het CDA – aannam waardoor projectontwikkelaars ook een bijdrage moesten gaan betalen voor investeringen in bijvoorbeeld leefbaarheid.

De invoering van de Omgevingswet werd een paar maanden terug met een jaar uitgesteld tot 1 januari 2022. Deels vanwege corona, maar ook omdat gemeenten en provincies de vereiste digitale systemen nog moeten inrichten. Het Bureau ICT-toetsing was hierover zeer kritisch en in het licht van eerdere problemen met grootschalige ICT-trajecten van de overheid valt ernstig te betwijfelen of alle gemeenten en provincies er op 1 januari 2022 wel klaar voor zijn. Daar komt bij dat uit een nog ongepubliceerd onderzoek van KPMG waar Trouw over schreef blijkt dat er voor de decentrale overheden weleens een fors financieel gat kan ontstaan.

Maar ondanks alle alarmbellen drukten Ollongren en de coalitie afgelopen week door dat de invoeringsdatum officieel zal worden vastgelegd op 1 januari 2022. Met name GroenLinks-Kamerlid Van der Lee noemde het tijdens het notaoverleg volstrekt onverantwoord om dat te doen nu de resultaten van het KPMG-onderzoek nog niet naar buiten zijn en de problemen met de ICT voorlopig niet zijn opgelost. Minister Ollongren gaf aan dat ze de steun van de decentrale overheden heeft om door te gaan met de wet, maar ze zal in het verkiezingsjaar alles op alles moeten zetten om deze wet niet de volgende kardinale hervormingsmislukking te laten zijn.

Democratische vernieuwing

De Tweede Kamer sprak afgelopen week voor het eerst over twee concrete onderdelen die voortvloeien uit het onderzoek van Remkes naar het parlementair stelsel, waarvan er eentje nou juist geen aanbeveling was van de onderzoekscommissie: de langere termijn voor senatoren waarbij om de drie jaar de helft wisselt. Het andere voorstel betreft het beperken van de macht van de Eerste Kamer op grondwetsherzieningen. De grote massa zal het allemaal weinig verheffend vinden.

Mogelijk verandert dat als er in een volgende kabinetsperiode opnieuw gesproken wordt over het bindend referendum. Het draagvlak hiervoor groeit en de eerste ronde is al door de Tweede Kamer. Als ook de Eerste Kamer binnenkort instemt kan na de verkiezingen in de tweede lezing worden bezien of de vereiste tweederde meerderheid wordt behaald.

Artikel Volkskrant: Gekozen burgemeester, bindend referendum: Kamer buigt zich over democratische vernieuwing

1848

Wil jij voor jouw organisatie kosteloos de mogelijkheden van het monitorplatform 1848 verkennen? Meld je aan voor een gratis proefmaand! Mail ons je onderwerpen dan stellen wij alles voor je in. Je hoeft daar verder niets voor te doen. Mail direct naar info@1848.nl of bel met 06 1905 6876.

Op de agenda

Kort voor het reces stroomt de agenda nog behoorlijk vol. Speciale aandacht hierbij voor de plenaire agenda op donderdag. Die staat dan geheel in het teken van de twee stikstofwetten: Eerst de initiatiefwet van GroenLinks en daarna de wet vanuit het kabinet. De wet van GroenLinks legt doelstellingen vast voor een emissiereductie van 25% in 2025 en 50% in 2030. Veel partijen vinden dat onhaalbaar. De wet van het kabinet regelt onder andere een drempelwaarde zodat bouwprojecten met een beperkte uitstoot kunnen worden voortgezet. Sommigen achten de wet juridisch niet houdbaar, omdat deze niet voldoende tegemoetkomt aan de uitspraak van de Raad van State vorig jaar.

Maandag

9.30 Wetgevingsoverleg Handhaving kraakverbod
11.00 Wetgevingsoverleg MIRT
12.00 Deadline indienen vragen Milieuraad
13.30 AO Arbeidsmarkt
14.00 Wetgevingsoverleg Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden
14.00 Technische briefing Opkoop veehouderijlocaties met hoge stikstofdepositie
14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen
19.30 Wetgevingsoverleg Wijziging van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens

Dinsdag

12.00 Deadline indienen vragen Aansprakelijkheid verontreiniging door bunkerolie
14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
14.00 Deadline indienen vragen Energieraad
14.00 Deadline indienen vragen WOZ-waarde in woningwaardering
16.00 Deadline indienen vragen Strijd tegen ISIS
16.00 Deadline indienen vragen Internationale rechtsorde in digitale domein
16.30 Procedurevergadering EZK
17.00 Notaoverleg Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
17.00 Gesprek met Kiesraad over Tweede Kamerverkiezingen
18.00 Technische briefing KLM (besloten)
18.30 VSO Landbouw- en visserijraad
18.30 AO Gevangeniswezen Sint Maarten
18.45 VAO Videoconferentie EU Landbouw- en Visserijministers
19.00 VAO Landbouw, Klimaat en Voedsel
19.20 VAO Dierenwelzijn buiten de veehouderij
19.40 VAO Dieren in de veehouderij
20.00 VAO Visserij
20.15 VAO Natuur
20.30 Debat over de Europese top van 10-11 december 2020

Woensdag

9.30 Technische briefing Coronavirus
10.00 AO Landbouw- en visserijraad
10.00 Deadline indienen vragen Studentenwelzijn
10.00 Technische briefing Woningbouwlocaties
10.00 Technische briefing Renovatie vredespaleis
10.15 Technische briefing Lerarentekort
10.15 VAO Leefomgeving
10.45 VAO Exportkredietverzekering
11.00 Voorstel van wet van het lid Verhoeven houdende een regeling voor een afwegingsproces voor het gebruik van kwetsbaarheden in geautomatiseerde werken door de overheid (Wet Zerodays Afwegingsproces)
11.20 VAO Desinformatie en digitale inmenging
11.30 Gesprek met vrouw van Khashoggi
11.40 VSO Bestuursovereenkomst Friese taal en cultuur
12.00 Notaoverleg Marktwerking en mededinging
12.00 Deadline indienen vragen Verkeersveiligheid
12.00 Voorstel van rijkswet van de leden Verhoeven en Jetten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot toevoeging van bepalingen inzake het lidmaatschap van de Europese Unie
12.30 Gesprek Dutch Uyghur Human Rights Foundation
13.30 Procedurevergadering Financiën
14.00 Gesprek over kennisagenda EU-handelsverdragen
14.30 AO Cybersecurity
15.00 Debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus
15.00 Deadline indienen vragen Techniekpact
15.00 AO Bouwen
15.00 Notaoverleg Bescherming Nederlanders met ongewenste tweede nationaliteit
15.30 Hoorzitting Perspectief voor ondernemers door fieldlabs
16.00 Deadline indienen vragen Kinderopvangtoeslag

Donderdag

9.30 AO Belastingontwijking
9.45 Gesprek over gedwongen orgaanverwijdering in China
10.00 Hoorzitting over gevolgen functioneren rechtsstaat in EU voor rechtspraktijk NL
10.00 AO Digitalisering
10.00 Deadline indienen vragen Evenwichtiger maken van verhouding tussen mannen en vrouwen in het bestuur en de raad van commissarissen van grote naamloze en besloten vennootschappen
10.00 Notaoverleg Akkoord voor de Noordzee
10.15 Voorstel van wet van de leden Klaver en Bromet tot wijziging van de Wet natuurbescherming en enige andere wetten in verband met het treffen van maatregelen betreffende stikstofemissie en het opnemen van een grondslag voor subsidieverlening voor veestapelreductie en natuurversterking (Wet duurzame aanpak stikstof) Aansluitend: Wijziging van de Wet natuurbescherming en de Omgevingswet (stikstofreductie en natuurverbetering)
10.30 Procedurevergadering Defensie
13.00 AO JBZ-Raad
13.00 AO Armoede- en schuldenbeleid
13.00 AO Bestrijding witwassen en terrorismefinanciering
13.00 AO Grensverleggende IT (GrIT) Defensie
14.00 Deadline indienen vragen Kinderopvangtoeslag
14.00 Deadline indienen vragen Tijdelijke wet Tweede Kamerverkiezingen
14.00 Deadline indienen vragen Werken na de AOW
14.00 AO Discriminatie
14.00 Deadline indienen vragen Desinformatie rond Tweede Kamerverkiezingen
14.00 Deadline indienen vragen Spoedwet dividendbelasting
15.00 Technische briefing AWTI over kennisintensieve start-ups
15.30 Notaoverleg Gevangeniswezen en TBS
15.30 AO Zwangerschap en geboorte

Vrijdag

14.00 Deadline indienen vragen EU-éénloketomgeving voor douane

Wie kun je feliciteren?

Woensdag 9 december: Pia Dijkstra
Donderdag 10 december: Stef Blok

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.