Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

Note: Deze week verschijnt de 1848 Factsheet op zondagochtend. In het kerstreces zal worden bekeken of dat het vaste moment van publicatie wordt. Laat me vooral weten wat jouw voorkeur is op lucas@1848.nl.

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Met deze week onder andere:

• CDA heeft dan toch de gewenste lijsttrekker
• Kwakkelende Kaag krijgt campagne niet op de rit
• Besmettingen nemen toe, afwachten geen optie meer voor kabinet
• Reconstructie FvD-uitbarsting, Eva Vlaardingerbroek spreekt
• PvdA plant alvast eerste campagnesuccesje
• SP toont staaltje realpolitik om stikstofwet
• Storm rond GL-kandidaat Bouchallikht legt druk op Klaver
• Achterban VVD fluit partijtop terug

CDA

Voor politieke junkies waren het wéér een aantal zinderende dagen. Want ze weten: Dit kan álles veranderen. Alle zetelvoorspellingen die op de achterkant van een bierviltje zijn gemaakt kunnen de prullenbak in. En wie straks over een aantal maanden premier Hoekstra ziet op het bordes van Noordeinde zal zich afvragen: Was dit niet altijd het plan bij het CDA?

Diverse historische vergelijkingen schoten afgelopen week te binnen toen het nieuws zich ontvouwde. Zo vertrok in 2001 toenmalig CDA-leider Jaap de Hoop Scheffer ook een aantal maanden voor de verkiezingen en eveneens na interne onvrede. De man die destijds zijn paraplu droeg werd een half jaar later premier van Nederland. Een leiderschapswissel kan het tij in een campagne dus drastisch keren.

Daarnaast het totaal onverwachte vertrek van Wouter Bos uit de politiek na de val van Balkenende 4. Het CDA wilde er daags na de kabinetsval geen twijfel over laten bestaan wie de lijst ging trekken en schoof meteen weer Balkenende naar voren in de stellige overtuiging dat Bos weer de tegenstander zou worden. Toen die terugtrad was het CDA de opponent kwijt die het al zo vaak en zo succesvol had verslagen. Het speelveld lag weer open, Balkenende haperde en verloor.

Bij de VVD hebben ze vermoedelijk precies om die reden lang gewacht met het presenteren van Mark Rutte. Namelijk tot het moment dat ze wisten hoe het speelveld er grosso modo bij lag. Rutte wist dat Hoekstra een gevaarlijkere concurrent voor hem was dan De Jonge. Toen duidelijk werd dat De Jonge de CDA-afgevaardigde in de campagne ging worden durfde hij de verkiezingsstrijd wel weer aan, maar het is de vraag of hij dezelfde keuze had gemaakt als hij tegenover Hoekstra had gestaan. De paleisrevolutie van afgelopen dagen vormt daarmee alsnog een zeer directe en intense dreiging voor het Torentje van Rutte.

De snelle draai die Hoekstra vrijdag maakte toont in ieder geval aan dat zijn argumentatie om eerder niet mee te doen hooguit deels waar was. Hij stelde toen meer een bestuurder dan een beroepspoliticus te zijn. Het klopt dat hij minder de afdelingen afstruint en zich het liefst gewoon met het politieke handwerk bezighoudt. De partij is bijzaak. In dat kader lijkt hij wel een beetje op Ahmed Aboutaleb. Allebei worden ze al lang erg gewaardeerd in de eigen partij en staan ze te boek als mogelijke partijleider en premier. Ze vinden het echter hun eer te na om met een vermoeiende leiderschapsstrijd mee te doen. Ze willen soepeltjes het schild op gehesen worden of het gebeurt niet. Toen Hoekstra’s rivaal donderdagavond afhaakte was de zegen van het bestuur en van Omtzigt voldoende om alsnog de stap naar voren te zetten.

Veelzeggend waren de woorden van Pieter Omtzigt voor het huis bij Hoekstra vrijdagavond op de vraag waarom hij zich achter hem schaart: ‘Dit keer hebben we een goede kandidaat in het kabinet’. Het zijn dodelijke woorden voor Hugo de Jonge en bevestigen dat het Omtzigt al die tijd niet ging om zijn eigen premiersambities. Hij wilde gewoon per se De Jonge niet. De Rotterdammer wekt met zijn ijdelheid te veel weerstand op en mist de relatieve bescheidenheid en het charisma van de huidige minister van Financiën. Pas toen Hoekstra voor de zomer aankondigde niet in de race te zijn wierp ook Omtzigt zich op. Nu De Jonge van het toneel is verdwenen kan hij rustig weer een stap opzij doen. Hij wilde Hoekstra altijd al.

Met de hoge verwachtingen komen voor Hoekstra direct ook de risico’s. Zodra je gepresenteerd wordt als een messias kan het eigenlijk alleen maar tegenvallen. We zagen het eerder bij Job Cohen, nu voorzichtigjes bij Sigrid Kaag. Voordeel voor Hoekstra is dat hij als politicus al behoorlijk met zijn poten in het bluswater heeft gestaan en ook buiten zijn partij populair is als minister van Financiën. Qua profiel heeft hij bovendien wel wat weg van Rutte. Namelijk een allemansvriend die niet ideologisch vastzit, maar die tegelijkertijd streng en hard kan zijn als het moet.

Hoe dan ook zal hij zich absoluut moeten bewijzen op het politieke hoofdpodium. Hij zal gedwongen worden om stevige standpunten te verdedigen op onderwerpen waar hij geen enkele affiniteit mee heeft. Ook krijgt hij de belangrijke opdracht om het electoraat vanaf de flanken terug te schrapen naar het midden. Zijn voorgangers bij het CDA waren daar slechts matig toe in staat en ook Rutte blijft de hete adem van Wilders in de nek voelen. Met de implosie van Forum wint de PVV alleen maar meer electorale aantrekkingskracht. Tegenover NRC sprak Hoekstra gisteren in ieder geval ambitie uit: Meer dan 30 zetels voor het CDA moet haalbaar zijn.

Over zijn ‘verhaal’ bleef hij vooralsnog tamelijk oppervlakkig. “Dat gaat wat mij betreft over een sterke en eerlijke economie. Over meer veiligheid en meer sociale cohesie in onze samenleving. Ik ben enorm voor alle individuele vrijheden die we hebben. Ik ga er ook geen millimeter op af laten doen. Maar ik vind ook dat we teveel tweespalt zien in de samenleving. Dat was al zo voor corona en ik verwacht dat dat ook na corona in alle hevigheid terug is. Het is ontzettend belangrijk dat iedereen van goede wil die hard aan het werk is, die zijn best doet, kan rekenen op een fatsoenlijke portie welvaart en levensgeluk.”

Bij De Jonge was vrijdag direct de opluchting van het gezicht te lezen, al zal hij het terugtreden als een persoonlijke nederlaag ervaren. Formeel was zijn slopende coronaportefeuille de reden voor zijn besluit, maar in de praktijk zal het een cumulatie van factoren zijn. De partij ging immer nooit van hem houden, het draagvlak na de lijsttrekkersverkiezing bleef broos. Het gevoel bleef hangen dat men binnen het CDA liever Hoekstra in de rol van lijsttrekker zag. De coronadrukte was voor zijn tegenstanders een extra motivatie om aan zijn stoelpoten te blijven zagen, zo bleek vorige week nog in De Telegraaf. De Jonge zal voorlopig een plek in de schaduw van Hoekstra moeten accepteren. Wellicht komt zijn tijd nog wel.

• Profiel NRC: Lenig politicus met weinig uitgesproken ideologisch profiel
• Reconstructie AD: De Jonge hield zijn twijfels voor zichzelf, en zette toen de knop om
• Analyse Trouw: Lijsttrekker Hugo de Jonge verdronk in de tweede coronagolf

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Heb jij interesse in een complete politieke nieuwsbrief op maat met alle voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen, inclusief duiding en agenda? Wij kunnen ze leveren! Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

Kaag

Politieke campagnes zijn in hun dynamiek vergelijkbaar met topsport. Wie het momentum heeft zal blijven winnen, maar wie dat niet heeft zal zich niet herpakken en blijven verliezen. In zijn carrière als ATP’er had Richard Krajicek van die weken dat hij niet te verslaan was. In de zomer van 1996 was al in de eerste week Wimbledon volstrekt duidelijk dat hij ging winnen.

Op het Binnenhof zijn de wetmatigheden niet wezenlijk anders. Als de peilingen goed zijn dan valt alles in zo’n campagne precies goed. Maar als er zaken haperen dan is een tegenvallend resultaat al snel vrijwel onafwendbaar. En natuurlijk duurt het nog wel even voordat de campagne echt van start gaat, de teneur is voor Kaag en haar D66 niet gunstig. Bij haar presentatie als lijsttrekker in september ging het al direct mis met het nogal geforceerde kickoff-filmpje.

Al snel kwam daar het interview overheen waar ze belangrijke details uit haar verkiezingsprogramma niet bleek te kennen en raakte ze in de knel als minister toen ze tegen haar zin de Moria-deal (over het naar Nederland halen van vluchtelingenkinderen) moest verdedigen. Vorige week maakte ze zich met een Instagram-post  kwetsbaar voor het verwijt dat ze zichzelf ver boven de rest van burgerij plaatst. “Ik kon naar de Universiteit van Oxford, Cambridge en de Universiteit van Exeter. Ik vond het moeilijk te kiezen”, schrijft ze in een post waarin ze meisjes probeert te prikkelen om een sprong in het diepe te wagen.

De enorme MeToo-rel die afgelopen week uitbrak binnen D66 past naadloos in een campagne die niet loopt. De klokkenluidster schetst een partijcultuur waar machtige mannen hun positie misbruiken en misstanden onder het tapijt geveegd worden. Problematisch voor Kaag is dat de briefschrijfster stelt dat zij op de hoogte moet zijn van de misstanden en ze dus ook accepteert.

Als deze kwestie blijft dooretteren krijgt de D66-lijsttrekker er nog een hele kluif aan om het beeld te kantelen en zich overtuigend te positioneren als voorvechter van vrouwenrechten. De aankondiging van een extern en onafhankelijk onderzoek was daarin de eerste stap.

Column Tom Jan Meeus: Het vertrek van De Jonge, Kaags sores: als marketing de inhoud overwoekert

Corona

De rap stijgende coronabesmettingen afgelopen dagen waren nou precies waar het kabinet niet op rekende. Tot de persconferentie van vorige week leek de toename nog beheersbaar. Goed, geen versoepelingen met kerst, maar zeker ook geen verzwaringen. Tijdens het debat woensdag werd vooral gefilosofeerd over het heropenen van de horeca. Met een vanuit Economische Zaken gelekt ‘A4’tje vol kleutersommen’ (aldus Sheila Siltalsing) dromden de partijen samen om te pleiten voor directe heropening of experimenten via fieldlabs.

Vanuit met name de PvdA kwam echter ook – alweer – de kritiek dat het kabinet niet adequaat op de stijgende besmettingscijfers anticipeert. In de dagen na het debat liepen die cijfers alleen maar verder op, waarmee de druk op zwaardere maatregelen alsnog toenam. Dat er deze zondag alsnog een extra Catshuisoverleg is ingepland klinkt in dat kader niet als goed nieuws. Grote kans dat er dinsdag op een ingelaste persconferentie alsnog een stevige lockdown wordt aangekondigd.

Volgens De Telegraaf ligt daarbij onder andere het extra pakket van een aantal weken terug op tafel, waarbij onder andere de zwembaden en bioscopen dicht moesten. Ook zou een verlengde kerstvakantie een optie zijn en wellicht zelfs de sluiting van niet-noodzakelijke winkels. Daarmee zou de nieuwe lockdown dus weleens nog strenger kunnen worden dan de intelligente lockdown van afgelopen voorjaar.

FvD

Voor FvD-begrippen was het een rustig weekje. Baudet liet zich weer eens zien in de plenaire zaal, hoewel – tot ergernis van SP-Kamerlid Futselaar – niet veel meer dan dat. In het AD viel een lezenswaardige reconstructie te lezen van de bewuste avond in Tiel waar de bom barstte. Verder sprak De Telegraaf met Eva Vlaardingerbroek. Zij was een prominente FvD’er en stond ook hoog op de lijst, maar behoorde tot de club die Baudet de rug toekeerde. De relatie die ze met hem had noemt ze nu ‘een foutje’.

Ondertussen trekt de versplinterde rechtse karavaan verder. Nota bene op de dag dat De Jonge terugtrad kondigden Annabel Nanninga en Joost Eerdmans een nieuwe partij aan. Ze hielden daarbij een kleine slag om de arm, maar hoe dan ook lijkt de kans op succes klein. Versplinteringen op rechts blijken zelden succesvol. In 2017 was het van Baudet al een prestatie van formaat dat hij twee zetels binnen wist te slepen. Daar ging toen wel al een langere fase van bouwen en een Oekraïnereferendum aan vooraf.

PvdA

De PvdA heeft ongeveer een maand geleden al een eerste campagnesuccesje binnengehaald dat vrij snel na het kerstreces zal worden verzilverd. Toen sloot de partij een akkoord over de woonbegroting en een onderdeel hiervan was de steun vanuit de coalitie voor de initiatiefwet van de sociaaldemocraten om huurverhogingen in de vrije sector te maximeren. Afgelopen week is deze wet aangemeld voor plenaire behandeling waarmee deze vermoedelijk kort voor het campagnereces zal worden behandeld.

Een belangrijk succes voor de partij die van volkshuisvesting een speerpunt in de campagne heeft gemaakt. Met name in de grote steden zijn de huurprijzen vanwege de schaarste duizelingwekkend. Het is voor het eerst dat huren in de vrije sector gereguleerd worden. De coalitie en het kabinet wilden aanvankelijk niet verder gaan dan een maximering van 2,5 procent boven inflatie.

Analyse Trouw: Een kwart eeuw op zoek naar de ideologische veren van de PvdA

SP

Het was een parlementair novum afgelopen week in de Kamer: de coalitie sloot een politiek akkoord met de Socialistische Partij. Over de stikstofwet van Carola Schouten. De getuigenispartij met communistische achtergrond is daarmee officieel toegetreden tot de gevestigde orde. Een uitprobeersel voor Marijnissen die de partij klaar vindt voor regeringsverantwoordelijkheid. Een vergelijkbaar experiment deed Jesse Klaver met GroenLinks onder Rutte 2 met het akkoord over het leenstelsel (waar het overigens inmiddels weer heel hard bij is weggerend).

De verdediging van het akkoord in het debat door SP-Kamerlid Frank Futselaar kende een dosis realpolitik zoals we dat bij de SP nog nooit hebben gezien. Hij stelde namelijk “dat een matige wet te prefereren is boven [..] geen wet”. PvdA-Kamerlid Moorlag wist er maar moeilijk raad mee. Toch is de kans aanwezig dat ook de PvdA de wet steunt. Met de in de wet geregelde drempelwaarde moet namelijk de woningbouw na een lange periode van stilstand weer worden vlotgetrokken. En juist aanhoudende stagnatie in de bouw is in campagnetijd moeilijk te verdedigen.

• Lees hier het debat terug
• Artikel NRC: De stikstofwet van Schouten is gered, op het nippertje

Bouchallikht

Een lastig dilemma voor Jesse Klaver. De storm rond GroenLinks-kandidaat Kauthar Bouchallikht wil maar niet gaan liggen en het lijkt er ook niet op dat dat snel zal gaan gebeuren. Afgelopen week bleek dat ze aanwezig was geweest bij een pro-Palestijnse demonstratie waar diverse nazi-symbolen werden getoond. Ze nam hier op Twitter fel afstand van, maar de associatie is pijnlijk. Voor de GroenLinks-leider – die zijn kandidaat tot nu toe stevig heeft verdedigd – komt er een punt dat de pendule omslaat en de kwestie de partij schade gaat doen in campagnetijd. Dan zou het moment kunnen komen dat hij haar toch vraagt d’r plek op te geven.

Binnenhof

De verbouwing van het Binnenhof is als klucht eigenlijk niet meer om aan te zien. Er wordt al eeuwen over gepraat, de plafonds komen naar beneden, de brandweer durft er nauwelijks meer naar binnen. De Tweede Kamer en staatssecretaris Knops kibbelen desondanks driftig door als een veel te lang getrouwd stel. De bedoeling was om voor kerst eindelijk eens parlementair groen licht te geven om de tijdelijke verhuizing van de Tweede Kamer in gang te zetten, maar elkaar tegensprekende onderzoeken weten alsnog een volgend hoofdstuk aan het magnum opus toe te voegen. Wordt vervolgd.

VVD

De VVD-leden zijn minder gedwee dan de partijtop veronderstelde. Afgelopen congres zijn diverse voorstellen aangepast. Zo komt er geen preferendum om vooraf wetsvoorstellen bij het volk neer te leggen. Ook wilde de partij naar aanleiding van de Urgenda-zaak – waarbij de kritiek was dat de rechter op de stoel van de politiek ging zitten – de macht van rechters beperken. Diverse geleerden spraken hun afkeer uit en het voorstel werd aangepast.

En verder lezenswaardig:

Artikel FD: Akkoord over EU-begroting, coronaherstelfonds, klimaat en rechtsstaat

Op de agenda

Dit is de laatste week voor het kerstreces. De volgende 1848 Factsheet verschijnt weer op zondag 10 januari.

Maandag

• 10.00 Notaoverleg Jeugdzorg
• 10.00 Deadline indienen vragen Seksueel overschrijdend gedrag in het onderwijs
• 10.00 Wetgevingsoverleg Invest International
• 12.00 Deadline indienen vragen Wet digitale melding vermissing rijbewijs
• 12.00 Notaoverleg ‘Geen plaats voor geweld in openbaar vervoer’
• 15.00 Wetgevingsoverleg Wijziging Participatiewet
• 15.30 Notaoverleg Douane
• 16.00 Plenair debat Geweld in de Jeugdzorg

Dinsdag

• 12.00 Deadline indienen vragen Wijziging Wet milieubeheer
• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 14.00 Deadline indienen vragen Ouderbijdragen
• 14.00 Deadline indienen vragen Moties en toezeggingen cultuur
• 16.30 Procedurevergadering EZK
• 16.30 Procedurevergadering SZW
• 18.00 Wetgevingsoverleg Wijziging van de Mijnbouwwet
• 18.00 AO Examens voortgezet onderwijs
• 19.00 AO Hersteloperatie kinderopvangtoeslagen

Woensdag

• 9.30 Notaoverleg Ruimtevaart en innovatie
• 10.00 Deadline indienen vragen Gevolgen Covid-19 op mbo en ho
• 10.00 Deadline indienen vragen TLV-fraude
• 10.00 AO Rechtsstatelijke ontwikkelingen EU
• 10.15 Plenair debat Najaarsnota
• 10.15 Gesprek met voorzitter stuurgroep Binnenhof
• 10.15 Procedurevergadering IenW
• 10.15 Procedurevergadering VWS
• 10.15 AO Leraren
• 11.15 Procedurevergadering LNV
• 11.30 AO Luchtvaart
• 12.00 Deadline indienen vragen Beschermd wonen
• 12.00 Deadline indienen vragen Wet vrom BES
• 13.30 AO Arbeidsmigratie
• 14.00 Notaoverleg Mijnbouw
• 14.00 Deadline indienen vragen Instelling Commissie Draagkracht
• 14.30 Procedurevergadering JenV
• 15.15 Plenair debat Ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen
• 16.30 Procedurevergadering Koninkrijksrelaties
• 16.30 AO Relatie met Suriname
• 19.00 Wetgevingsoverleg Tijdelijke wet Tweede Kamerverkiezing covid-19
• 19.30 AO MH17

Donderdag

• 10.00 AO Criminaliteitsbestrijding
• 10.00 Procedurevergadering OCW
• 10.00 Notaoverleg Ministeriële verantwoordelijkheid
• 10.00 Deadline indienen vragen Avicenna College
• 10.00 AO Pensioenonderwerpen
• 10.15 VSO Toekomstvisie Transgenderzorg
• 10.35 VAO Handreiking kindzorg
• 11.05 VAO Maritiem
• 11.30 VAO Vliegveiligheid
• 11.30 Procedurevergadering Europese Zaken
• 11.50 VSO Curriculumherziening in het funderend onderwijs
• 12.00 Deadline indienen vragen Implementatie richtlijn mbt oneerlijke handelspraktijken in relatie tussen ondernemingen in landbouw- en voedselketen
• 12.00 Aanbieding eindverslag Parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag
• 13.00 Procedurevergadering BuZa
• 14.00 Deadline indienen vragen Gespecialiseerde cliënt ondersteuning
• 14.00 Deadline indienen vragen Autoriteit kinderpornografische en terroristische content
• 14.00 Deadline indienen vragen Wet transparantie maatschappelijke organisaties
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de wet basisregistratie personen
• 14.15 Procedurevergadering BuHaOS
• 14.30 VAO Arbeidsmarkt
• 14.30 Notaoverleg CBR
• 15.00 Plenair debat Benoeming lid Regionale Toetsingscommissie Euthanasie
• 15.00 Procedurevergadering BZK
• 15.30 Procedurevergadering Financiën
• 16.00 AO Strijd tegen ISIS
• 17.30 VAO Bouwen
• 19.10 Plenair debat Strijd tegen ISIS (Plenaire afronding na AO)

Wie kun je feliciteren?

• Vrijdag 18 december: Bart van Kent
• Zaterdag 19 december: Peter Kwint
• Zaterdag 26 december: Jan Middendorp
• Woensdag 6 januari: Barry Madlener
• Woensdag 6 januari: Bart Snels
• Vrijdag 8 januari: Pieter Omtzigt

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.