Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Na de jaarlijkse plenaire uitputtingsslag is het tijd om de balans op te maken. Is de formatie er wat mee opgeschoten of juist niet? Een sluitend antwoord is na twee dagen Algemene Politieke Beschouwingen niet te geven, maar een aantal signalen betekenen wel degelijk iets.

Wat op dag één – toen alleen de Kamer aan het woord was – al direct opviel was de optimistische en coöperatieve uitstraling die Rob Jetten en Sophie Hermans zich hadden voorgenomen. Met name Jetten benadrukte opstandig hoe fijn het toch was om ‘over de inhoud’ te kunnen debatteren.

Van de gebutste verhoudingen na de Kaag-lezing was ineens niets meer te merken. Hoewel de positieve sfeer natuurlijk maskerade zou kunnen zijn lijkt voor de formatie alvast een eerste horde genomen. Ook van kribbigheden tussen het CDA en D66 was in de week na de stormachtige aftocht van Bijleveld weinig meer te merken.

De vrijage tussen Hermans en Jetten deed soms zelf wat theatraal aan, maar ook de toon tussen de formatiepartijen en de te verleiden partijen PvdA en GroenLinks deed vermoeden dat er constructief zaken gedaan kunnen worden: Rutte: ‘Ik vind u de hele dag al heel aardig’. Klaver: ‘Ik u ook. Dat treft’. Rutte: ‘Dank. Ik vind u goed. Wat vindt u van mij?’ Klaver: ‘Ik heb u beter gezien, maar het valt niet tegen.’

Wetende dat Klaver en Ploumen elkaar niet gaan loslaten in de formatie klinkt de kenmerkende doch overdreven vriendelijkheid van Rutte verdacht: Zou hij dan toch de draai gaan maken en in zee gaan met de linkse waaier?

Die conclusie kan niet zomaar getrokken worden. Feit is dat de VVD eigenlijk al in het weekend voor Prinsjesdag moest overstappen op plan C. Nadat eerder duidelijk werd dat begrotingsafspraken voor 2022 niet verknoopt konden worden met formatie-afspraken, maakten PvdA en GroenLinks vorige week zondag al vocaal helder dat zij zich niet de achterkamertjes in zouden laten trekken voor begrotingsafspraken. Het kabinet en hun vazallen in de Kamer moesten maar open en bloot het debat aangaan.

In de loop van donderdag werden de duimschroeven bij Rutte steeds verder aangedraaid. De premier wist dat hij schaakmat stond en kon niets anders doen dan veel wensen van de oppositie en de ChristenUnie inwilligen: Honderden miljoenen voor de loonkloof in het onderwijs, honderden miljoenen voor de woningcorporaties (niet bepaald een VVD-wens), honderden miljoenen voor de zorgsalarissen.

En hoewel de VVD dergelijke voorstellen jarenlang heeft geblokkeerd kost het zo ook geen enkele moeite om ze te verdedigen. Het voortschrijdend inzicht past zich bij Rutte cum suis immers aan aan de politieke realiteit. We zagen het eerder bij de diverse lastenverlichtingen voor bedrijven. Of bij de begrotingsregels die aanvankelijk nog heilig waren. Afgelopen week leek ook met betrekking tot de woningmarkt niets meer heilig voor Rutte. Soepel ging hij met Klaver mee in de analyse dat de overheid een grotere rol moet krijgen om de woningmarkt te reguleren:

“Laten we nou eens in zo’n formatie een dag pakken en een diepe analyse maken van de problemen. En dat we vanuit die analyse kijken welke stappen er nu gezet moeten worden om uiteindelijk die woningbouw te realiseren, om ervoor te zorgen dat die huren betaalbaar blijven en dat de mensen met hele normale banen die ontzettend belangrijk zijn voor onze samenleving ook in de steden kunnen wonen. Volgens mij is dat de gezamenlijke opgaaf; dan ben ik bereid om even alle heilige huisjes op te geven”, aldus Rutte.

En zoals al uit het formatiedocument op hoofdlijnen bleek is klimaat ineens wel een belangrijk thema, hetgeen door Hermans woensdag nog eens werd benoemd. “We zijn daarover gaan nadenken. We zijn op een aantal dingen, op aanpakken of middelen, teruggekomen. Hoe moet ik het zeggen? Voortschrijdend inzicht, misschien is dat het.”

Dat voortschrijdend inzicht zou Rutte alsnog kunnen bewegen in een meerderheidskabinet met Klaver en Ploumen. Hun machtspositie is groot nu de VVD in de begroting al zo’n reuzensprong heeft gemaakt. Het toont aan dat de inhoud nog altijd het probleem niet is. De buigzaamheid van Rutte zal Klaver en Ploumen bovendien milder stemmen om ook de VVD nog íets te gunnen bij de formatie.

De leiders van PvdA en GroenLinks bieden Rutte daarmee een unieke mogelijkheid om het vertrouwen te herstellen na de toeslagaffaire en het Omtzigt-debat. De inhoudelijke tegemoetkomingen voor de begroting maken het politieke argument van Rutte dat hij niet met een linkse waaier in zee wil steeds zwakker. De enige die het verzet nog moet opgeven is Rutte zelf. Veel tijd hiervoor heeft hij niet. Informateur Remkes wil komende week al conclusies trekken.

Woningmarkt

De komende weken zullen over onderdelen van de begroting nog verdere afspraken moeten worden gemaakt om steun te verkrijgen in de Eerste Kamer. Ook daar zal het gaan om de verschuiving van miljoenen van hier naar daar. In de formatie zal de discussie echter fundamenteler moeten worden, bijvoorbeeld over de problemen op de woningmarkt. Dat vereist veel meer dan het binnenhalen van puntjes die het goed doen in de headlines als het afschaffen van de verhuurderheffing of het instellen van een minister van Wonen.

Want hoewel er tijdens Algemene Politieke Beschouwingen best aardig en inhoudelijk over de woningmarktproblematiek werd gesproken vervielen de partijen toch al snel in hun eigen geïsoleerde stokpaardjes, terwijl de problematiek zo complex is dat een integrale aanpak vereist is. Dan gaat het dus om meer dan enkel het verder beperken van de hypotheekrenteaftrek waar D66 steeds op hamert, om meer dan bouwen waar de VVD op hamert, om meer dan het aanstellen van een minister voor volkshuisvesting waar het CDA op hamert en om meer dan het aanpakken van beleggers waar links op hamert.

Voor een breder debat lijkt geen ruimte tijdens een APB, hoewel Ollongren op Prinsjesdag een interessant discussiestuk aandroeg met betrekking tot het verder reguleren van de huurmarkt. En ook een op Prinsjesdag gepresenteerd – en door het kabinet terzijde geschoven – advies van de Raad van State om de omstreden startersvrijstelling in de overdrachtsbelasting snel te evalueren werd niet door de Kamer opgepikt. Vorig jaar nog werd van alle kanten al gewezen op het prijsopdrijvende effect van de vrijstelling. Een ruime meerderheid van de Kamer stemde alsnog in en sindsdien zijn de huizenprijzen verder door het dak gegaan. Toch is er geen partij die het aandurft de maatregel weer ter discussie te stellen.

Het is straks aan de formerende partijen en de Kamer om de nodige zelfreflectie toe te passen en wel dat brede debat over de woningmarkt te voeren. Zonder heilige huisjes.

Keijzer

Met het ene incident rond het hyperultrademissionaire kabinet achter de rug wacht alweer het volgende. Zo gooide staatssecretaris Mona Keijzer zaterdag een stevige staatsrechtelijke steen in de vijver door in De Telegraaf luidkeels afstand te nemen van de coronatoegangspas. Extra brisant omdat de pas voor een significant deel onder haar portefeuille valt: economische zaken.

De ervaren Keijzer wist dat ze met het breken van de eenheid van kabinetsbeleid een nieuwe rel zou veroorzaken, juist vanwege het gebrekkige draagvlak voor de toegangsmaatregel. Want hoewel Keijzer toevoegde het genomen kabinetsbesluit te respecteren stond D66-Kamerlid Paternotte direct in de houding om de staatssecretaris naar de Kamer te roepen. Op Twitter – traditioneel al niet het meest ophefbestendige medium – werd direct van alle kanten op haar aftreden aangedrongen.

Wat het motief van Keijzer is blijft onduidelijk. Als ze daadwerkelijk persoonlijk grote moeite heeft met de maatregel dan lijkt aftreden logischer dan op deze manier de broze eenheid van kabinetsbeleid te bruuskeren. Als dat laatste juist haar doel is dan maakt ze zich bij een belangrijk deel van haar eigen partij niet populair. De CDA-top lijkt in de formatie immers nog altijd in te zetten op kabinetsdeelname.

Wie wat minder politiek naar de uitlatingen van Keijzer kijkt zou kunnen concluderen dat het een verademing is dat een politicus een keer eerlijk zegt wat zij van iets vindt. Hoe vaak horen we immers niet dat politici onbetrouwbaar zijn omdat ze niet eerlijk zijn? De gemiddelde burger heeft geen enkele boodschap aan wat er nu eenmaal staatsrechtelijk geregeld is over de eenheid van kabinetsbeleid.

Het doet denken aan oud-PvdA-minister Jan Pronk, die in aanloop naar de val van Kok 2 zijn frustraties tegenover de pers niet meer kon bedwingen: “Als ik niets zeg is het niet goed, en als ik wel antwoord geef, dan vraag je: ‘Waarom geeft u in hemelsnaam antwoord, u spreekt voor uw beurt.’ Ik kan dus niets. Het is nooit goed!”

In de kern is dat ook het dilemma voor Keijzer: Of ze verdedigt iets waar ze eigenlijk niet achter staat en is dus niet eerlijk, of ze breekt met het staatsrecht door de eenheid van kabinetsbeleid te breken. Het is nooit goed.

Verder lezenswaardig:

• Analyse NRC: Het interregnum tussen Rutte III en IV werd tot nu gevuld met de illusie ín het debat tot meerderheden te komen
• Analyse Volkskrant: Na het begrotingsdebat krijgt de impasse in de formatie surrealistische trekken
• Analyse Trouw: Kamer dwingt Rutte (een glimp van) zijn 4.0 versie te laten zien
• Artikel NRC: Als mensen met ervaring in de oude politiek uitblinken in nieuwe politiek
• Analyse NRC: Nieuwe bestuurscultuur? Dan moeten we ook praten over de rol van de Kamer
• Interview AD: Hugo de Jonge: ‘Als je je niet vaccineert, raak je zeer waarschijnlijk vroeg of laat besmet’
• Artikel Trouw: Rutte’s proeftuin blijkt een harde ervaring door de zelfbewuste Tweede Kamer
• Artikel NRC: En dan nu: een assertief parlement

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Wil jij dat 1848 ook voor jouw organisatie alle politieke ontwikkelingen volgt en desgewenst voorziet van duiding? Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

Op de agenda

Maandag

• 13.00 Hoorzitting Matchfixing
• 14.00 Notaoverleg Initiatiefnota van het lid Stoffer over “Dwang tegen vrouwen rond liefde, lijf en leven: maatregelen tegen internationale misstanden inzake draagmoederschap en abortus”
• 14.00 Deadline indienen vragen Macro Economische Verkenningen van het CPB voor 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Bijlagenboek bij de Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën (Miljoenennota) 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Nota over de toestand van ’s Rijks Financiën (Miljoenennota) 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IXB) en de begrotingsstaat van Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 2022
• 14.00 Notaoverleg Initiatiefnota van de leden Bromet en Boswijk over groen in de stad

Dinsdag

• 12.00 Deadline indienen vragen Tarifering gebruiksvergoeding spoor vanaf 2023
• 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
• 14.00 Deadline indienen vragen Multidisciplinair Interventieteam (MIT)
• 14.00 Deadline indienen vragen Voortgang genderdiversiteit in de top van de (semi)publieke sector
• 15.40 Tweeminutendebat Klimaat en energie
• 16.00 Technische briefing Regels voor handelingen met lichaamsmateriaal, welke worden verricht voor andere doeleinden dan geneeskundige behandeling of diagnostiek van de donor (Wet zeggenschap lichaamsmateriaal
• 16.15 Tweeminutendebat Beleidsinventarisatie en een herbezinning betreffende het residentieel onderwijs
• 16.30 Hoorzitting Gemeentelijke/ provinciale overheid inzake digitalisering
• 16.30 Procedurevergadering EZK
• 16.30 Procedurevergadering SZW
• 16.40 Tweeminutendebat Voorhang Besluit bekostiging WEC 20xx
• 18.00 Commissiedebat Fatca
• 18.20 Tweeminutendebat Regeling nieuwe versie AERIUS Calculator en wijziging stikstofregistratiesysteem
• 18.45 Dertigledendebat over acties van Europese boerenorganisaties tegen vrijhandelsverdragen
• 19.00 Commissiedebat Cultuur en corona
• 20.30 Dertigledendebat over twee rapporten van de VN over verlies aan biodiversiteit

Woensdag

• 10.00 Procedurevergadering VWS
• 10.00 Hoorzitting Internationaal MVO
• 10.15 Procedurevergadering IenW
• 10.15 Tweeminutendebat Landbouw- en Visserijraad van 19 juli 2021
• 10.35 Tweeminutendebat Niet handhaven door de NVWA op exportverzamelplaatsen
• 11.05 Tweeminutendebat Besluit huurprijzen woonruimte (maximering aandeel punten WOZ-waarde in woningwaardering)
• 11.15 Procedurevergadering LNV
• 11.30 Procedurevergadering Digitale Zaken
• 11.30 Tweeminutendebat Mijnbouw/Groningen
• 11.45 Tweeminutendebat Mijnbouw/Groningen
• 12.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaten van Koninkrijksrelaties (IV) en het BES-fonds (H) voor het jaar 2022
• 13.00 Debat over het Corona steunpakket
• 13.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen en enkele andere wetten in verband met het doorvoeren van aanbevelingen uit de tweede evaluatie van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen en wijziging van de Kaderwet adviescolleges in verband met een verduidelijking inzake archiefbescheiden
• 14.00 Deadline indienen vragen Inzetbaarheidsrapportage eerste helft 2021
• 14.00 Deadline indienen vragen Defensie Projectenoverzicht 2021
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaat van het Defensiematerieelbegrotingsfonds voor het jaar 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Personeelsrapportage midden 2021
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2022
• 14.00 Commissiedebat Milieuraad op 6 oktober 2021
• 14.00 Deadline indienen vragen Het terugvorderen en kwijtschelden van WIA-voorschotten
• 14.00 Deadline indienen vragen Onderzoek naar cao-afspraken RVU
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de begrotingsstaat van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2021 (Derde incidentele suppletoire begroting inzake het steun- en herstelpakket vanaf het vierde kwartaal van 2021)
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Tijdelijke experimentenwet stembiljetten en centrale stemopneming in verband met de verlenging van de werkingsduur van die wet
• 14.30 Procedurevergadering JenV
• 15.00 Gesprek Aanbieding eindrapport ‘De positie van academisch opgeleide leerkrachten in het primair onderwijs’
• 16.00 Deadline indienen vragen EU-Westelijke Balkan top dd 5/6 oktober 2021
• 17.00 Hoorzitting Lerarentekort

Donderdag

• 10.00 Technische briefing DSA/DMA
• 10.15 Plenair debat Burgerinitiatief “Erken Fibromyalgie”
• 10.15 Commissiedebat Eurogroep/Ecofin
• 10.15 Commissiedebat Digitalisering in het onderwijs
• 10.30 Procedurevergadering Defensie
• 11.15 Technische briefing RLI over advies ‘Naar een integraal bereikbaarheidsbeleid’
• 12.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaat van het Mobiliteitsfonds voor het jaar 2022
• 12.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (XII) voor het jaar 2022
• 12.30 Procedurevergadering BuZa
• 13.30 Procedurevergadering BuHaOS
• 14.00 Hoorzitting EU-klokkenluidersrichtlijn
• 14.00 Procedurevergadering Financiën
• 14.00 Commissiedebat Rechtspraak
• 14.00 Commissiedebat Nationaal Strategisch Plan
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaat van het provinciefonds voor het jaar 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Vaststelling van de begrotingsstaat van het gemeentefonds voor het jaar 2022
• 14.00 Deadline indienen vragen Uitvoeringswet herziening Verordening producten voor tweeërlei gebruik
• 14.00 Deadline indienen vragen Wet aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Uitvoeringswet internationale kinderbescherming en enige andere wetten in verband met de herschikking van de Verordening (EU) nr. 2019/1111 van de Raad van 25 juni 2019 betreffende de bevoegdheid, de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid, en betreffende internationale kinderontvoering (herschikking)
• 14.30 Plenair debat over een school die leerlingen dwingt voor hun geaardheid uit te komen
• 15.30 Gesprek Nederlandse Rode Kruis over inzet in Caribisch Nederland
• 16.00 Deadline indienen vragen Reactie op brief van de No en de LOSR over beslagvrije voet bij verrekeningen toeslagen
• 19.15 Plenair debat Wet invoering conditionele bronbelasting op dividenden

Vrijdag

• 10.00 Deadline indienen vragen Voortgang Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het Caribisch deel van het Koninkrijk
• 14.00 Deadline indienen vragen Fiche: Wijziging Verordening terbeschikkingstelling eigen middelen
• 14.00 Deadline indienen vragen Regels voor handelingen met lichaamsmateriaal, welke worden verricht voor andere doeleinden dan geneeskundige behandeling of diagnostiek van de donor (Wet zeggenschap lichaamsmateriaal)
• 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Wet Huis voor klokkenluiders en enige andere wetten ter implementatie van Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 (PbEU 2019, L 305) en enige andere wijzigingen (35851)

Wie kun je feliciteren?

• Donderdag 30 september: Olaf Ephraim
• Donderdag 30 september: Wopke Hoekstra