Slopende coronamaanden eisen hun tol in Rutte 3

Door Lucas Benschop (@lucasbenschop)

De 1848 politieke factsheet. Wat je móet weten over de parlementaire week.

Met deze week onder andere:

  • Kabinetsploeg onder hoogspanning
  • DENK wekt ongekende woede in plenaire zaal
  • Eerste kras in nieuwe poging linkse samenwerking
  • Patricipatiewet volgende slachtoffer ideologische wedergeboorte PvdA
  • De onvermijdelijkheid van de herziening van Artikel 23
  • Gaat politiek uitvoering eindelijk serieus nemen?
  • Partijen verkiezen steeds vaker vernieuwing boven ervaring
  • Arib sceptisch over Binnenhofverhuizing
  • Toch brede steun voor Belastingplan
  • Op de agenda
  • Wie kun je feliciteren?

NRC

Aan het aantal lekkages in de media over de interne Hoekse en Kabeljauwse twisten kun je de sfeer in een kabinetsploeg aflezen. Die Haagse wetmatigheid blijkt maar al te vaak bewezen en de berichten die afgelopen tijd naar buiten kwamen zijn in dat licht dus geen goed nieuws voor Rutte 3. Tegenover NRC zeggen sommige coalitieleden dat de situatie zelfs erger is dan die van Balkenende 4. Dat is bijna niet te geloven gezien het diepgewortelde wantrouwen tussen PvdA en CDA destijds, maar het zegt wel wat dat deze leden dat signaal willen afgeven.

Exemplarisch is de zeer lezenswaardige fly-on-the-wall-reconstructie van Tom Jan Meeus afgelopen weekend over de kabinetsopstand die ontstond toen Rutte en De Jonge over wilden gaan op een avondklok en gedeeltelijke scholensluiting.

Vanzelfsprekend is het vooral de corona-aanpak die al maanden een enorme belasting legt op de bewindslieden en geregeld komen er dan ook berichten naar buiten dat het ‘knettert’. In het begin van de coronacrisis kon daarbij nog constructief op de inhoud worden gediscussieerd, maar inmiddels beginnen andere zaken mee te spelen. Zo ontstaan zeer fundamentele meningsverschillen doordat de bewindslieden in toenemende mate redeneren vanuit hun eigen portefeuille: zorg versus economie. Ook zou er onvrede zijn onder sommige kabinetsleden dat zij nauwelijks bij de aanpak worden betrokken. Dat krenkt niet alleen hun ego, maar zorgt er ook voor dat zij moeilijker vanuit hun portefeuille aan beleid kunnen leveren.

Met de verkiezingen in aantocht komt daar uiteraard ook een stukje opportunisme bij. De VVD hoeft niets te doen om de verkiezingen glansrijk te winnen, maar Hugo de Jonge heeft nog wel een aardige weg te gaan. Kaag eveneens. Onvermijdelijk versterkt dit de prikkel om de constructiviteit te verlaten. Alle beetjes om wat van de populariteit van Rutte af te snoepen helpen.

Tot een kabinetsbreuk zal het evenwel niet snel leiden. Geen partij wil het verwijt krijgen de breker te zijn in crisistijd. Het electoraat is doorgaans meedogenloos voor dergelijke partijen, ook dat is weer een Haagse wetmatigheid die maar al te vaak bewezen is.

1848

Voor steeds meer organisaties is 1848 de oren en ogen in Den Haag. Heb jij interesse in een complete politieke nieuwsbrief op maat met alle voor jouw organisatie relevante politieke ontwikkelingen, inclusief duiding en agenda? Wij kunnen ze leveren! Bel voor de mogelijkheden met 06 1905 6876 of mail naar info@1848.nl.

DENK

Voor de tweede keer in korte tijd stond er afgelopen week een CDA’er witheet aan de interruptiemicrofoon. Kamerlid Van Toorenburg kon zich samen met diverse anderen nauwelijks beheersen in het debat over de moord op de Franse leraar Samuel Paty. Het was bij de diverse Kamerleden nog niet eens het feit dat DENK het had aangedurfd om zo kort na de moord een petitie van een Nederlandse imam tegen godslastering te ondersteunen. Vooral de veronderstelde gespeelde onschuld van Farid Azarkan zorgde ervoor dat een kookpunt werd bereikt.

Voor sommigen kreeg het debat een extra nare bijsmaak doordat Azarkan hakkelde bij het uitspreken van de naam van VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz en deze daarom uitsprak als Dilan Zegerius, dus met de achternaam van haar Joodse echtgenoot. Yesilgöz had er wel een verklaring voor: “Om zijn achterban te laten zien dat ik getrouwd ben met een Jood (klopt. Zegerius is dan ook een joodse naam, daarom zegt ie steeds Dilan Zegerius) en een ‘nepturk’ ben. In zijn wereld zijn dat beledigingen”, aldus de VVD’er op Twitter. Azarkan deed deze verklaring af als lariekoek.

Linkse samenwerking

Het woonakkoord dat het kabinet sloot met PvdA en GroenLinks leverde afgelopen week een pijnlijke kras op in de voornemens om te komen tot structurelere linkse samenwerking. SP-Kamerlid Sandra Beckerman verweet tijdens de begrotingsbehandeling Wonen haar linkse vrienden niets te hebben binnengehaald voor de sociale huurders. Terwijl de linkse partijen eerder dit jaar nog gezamenlijk opriepen tot een huurbevriezing. In het akkoord is een jaarlijkse huurverhoging van maximaal 1 procent boven inflatie afgesproken voor zowel vrije sector als sociale huur.

GroenLinks-Kamerlid Smeulders wees haar op de punten die voor de linkse fracties wel zijn binnengehaald, maar kreeg Beckerman kwaad toen hij suggereerde dat er meer binnen was te halen als de SP ook aan tafel had gezeten. “Wij hebben geen uitnodiging gehad om aan tafel te komen zitten. Als u dat had gewild: u heeft mijn nummer. Ik vind het pijnlijk dat nu wordt gezegd: laten we daar na de verkiezingen maar eens naar kijken. Ik had dat graag nu geregeld”, aldus Beckerman.

Kijk hier het fragment terug

Participatiewet

De Participatiewet is een van de relikwieën uit Rutte 2 waar de PvdA nog afstand van moest nemen. Cynici zullen zeggen dat Cedris zich hiervoor wel erg makkelijk voor het karretje van de PvdA heeft laten spannen. Vorige week presenteerde de koepel van sociale werkbedrijven – waar oud-PvdA-leider Cohen de voorzitter is – een onderzoek waaruit moest blijken dat de aan de Participatiewet gekoppelde banenafspraak veel te weinig banen heeft opgeleverd. Prompt stond PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk – perfect getimed in de week voor de begrotingsbehandeling Sociale Zaken – met een interview in NRC om afstand te nemen van de Participatiewet.

De kwestie gaat terug tot het eerste kabinet-Rutte. Er moest zwaar bezuinigd worden op de sociale werkplaatsen. Arbeidsbeperkten moesten zoveel mogelijk mee in regulier werk. De PvdA in de oppositie was het er niet mee eens. Diederik Samsom bulderde in 2011 op het Malieveld: “Draaien we deze bezuinigingen terug? Ja, natuurlijk doen we dat! […] Mark, jij pakt de mensen hun kansen af en dat maakt mij razend!”.

Toen de PvdA een jaar later zelf ging regeren werd alsnog de Participatiewet ingevoerd waarbij de instroom in de sociale werkplaatsen helemaal werd stopgezet en mensen in de bijstand een tegenprestatie moesten gaan leveren. Met werkgevers werd afgesproken dat zij zouden zorgen voor 100.000 banen voor de doelgroep arbeidsbeperkten.

Inmiddels vindt Van Dijk dat de Participatiewet te veel uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid en worden kwetsbare mensen onder druk gezet om aan de slag te gaan. Hij wil terug naar vertrouwen als uitgangspunt. “Experimenten tonen aan dat je mensen veel sneller aan het werk krijgt als je uitgaat van vertrouwen, en begeleiding biedt in plaats van repressie. Het wantrouwen is de grote fout in onze sociale zekerheid. Dat moet anders”, aldus Van Dijk. Gaan we ongetwijfeld meer over horen tijdens de begrotingsbehandeling deze week.

Artikel 23

Er zijn van die politieke kwesties waarvan je weet dat het vroeg of laat onontkoombaar is dat het beleid wordt aangepast aan de moderne tijd. In de afgelopen decennia gebeurde dit met diverse zaken rond het thema zelfbeschikking, maar het ontmoedigingsbeleid rondom alcohol en tabak zou je daar ook onder kunnen scharen.

Een ander voorbeeld waarvan jonge generaties zich er niets bij voor kunnen stellen dat het nog steeds staand beleid is is de huidige vrijheid van onderwijs, ofwel Artikel 23 van de Grondwet. Onderwijsminister Slob opende de discussie vorige week maandag en zal inmiddels spijt als haren op zijn hoofd hebben van zijn nogal formele uitleg van de mogelijkheden die scholen dus hebben om bepaalde groepen uit de samenleving te kunnen afwijzen.

Zijn toevoeging dat scholen wel moeten zorgen voor een veilige leeromgeving voor iedereen was onvoldoende nuance. Slob moest op het matje komen en kwam de dag erna al op zijn woorden terug. Hoe dit proces in de normaal geheime Ministerraadoverleggen was gegaan konden we vervolgens lezen in De Telegraaf. Maar nog erger voor Slob: De door hem zo fel verdedigde vrijheid van onderwijs is politiek weer op de agenda gekomen en daar sprong de PvdA gretig op in. De partij stelt een grondwetswijziging voor.

In het plan van de PvdA blijft de vrijheid van onderwijs grotendeels overeind, maar is het niet meer mogelijk om beginselen te hanteren die in strijd zijn met andere rechten.

Uitvoeringsorganisaties

De Volkskrant nam afgelopen week een voorproefje op de eindconclusies van de parlementaire commissie die onderzoek doet naar de problematische staat van veel uitvoeringsorganisaties van overheidsbeleid als Belastingdienst, UWV, DUO.

Duidelijk is dat de overheid een onpersoonlijke, ondoordringbare en onbereikbare moloch op afstand is geworden met dusdanig complexe wetgeving dat je niet eens bovengemiddeld ontwikkeld hoeft te zijn om hier totaal in vast te lopen. Hoofdschuldige is de politiek, waar geen besef heerst van de noodzaak om goed naar de uitvoerbaarheid van overheidsbeleid te kijken.

Terwijl vaak tijdens de wetsbehandeling de alarmbellen al loeien. Recent nog bij de invoering van de Tofa, een regeling voor flexwerkers in coronatijd. Sympathiek, maar vrijwel niet uitvoerbaar, zei Koolmees. De Kamer wilde het toch. Maar ook nota bene in het Belastingplan dat afgelopen week na vele tientallen uren debat werd aangenomen zitten onderdelen waarvan diverse partijen zelf vaststelden dat deze ‘lelijk’ (Snels) en moeilijk uitvoerbaar (Omtzigt, Nijboer) zijn.

De complexe wetgeving komt voort uit de onbeheersbare drang van politici om alles tot vier cijfers achter de komma uit te onderhandelen en daarbij ook maximale checks and balances verwachten om te voorkomen dat er misbruik wordt gemaakt. Waarschuwingen van planbureaus en adviesraden zijn ondergeschikt aan het politieke compromis.

Vorige week tijdens de plenaire afronding pakte de Kamer voorzichtigjes de handschoen op. Onder druk van diverse partijen schrapte minister Ollongren de controletoets achteraf voor hen die aanspraak maken op de op Prinsjesdag aangekondigde huurverlaging. Blijft de vraag of het controlecircus niet weer wordt opgebouwd zodra de eerste tekenen van fraude opdoemen. Een klassieke Haagse reflex.

Deze week begint een nieuwe parlementaire onderzoekscommissie, dit keer met de affaire rond de kinderopvangtoeslag als thema. De conclusies zullen vergelijkbaar zijn. Zoals qua inhoud als qua hardheid. De overheid moet aan de slag.

Verloop

Over kandidatenlijsten is altijd wel gedoe. Bijvoorbeeld over het gebrek aan twintigers op de D66-lijst. Maar dit jaar is er ook fundamentelere kritiek, namelijk dat veel kennis en ervaring verloren gaat door de hoge doorloop. Door de versplintering zijn de fracties kleiner en van de topkandidaten wordt verwacht dat ze in zekere mate aantrekkelijk zijn in mediaoptredens. En loyaal aan de partijleider uiteraard. Vakinhoudelijke kennis en ervaring wil dan nog weleens sneuvelen.

Eerder is al vastgesteld dat veel digitale kennis verloren zal gaan door onder andere het vertrek van Kees Verhoeven en Jan Middendorp. Maar ook op andere thema’s worden Kamerleden die te weinig zichtbaar waren alweer afgeserveerd. Met name bij D66 blijft er weinig van de bestaande fractie over om ruimte te bieden aan het nieuwe team rondom partijleider Kaag. Sommigen, zoals Rens Raemakers, doen nog een moedige poging om hoger op de lijst te komen. Anderen, zoals Matthijs Sienot, Antje Diertens en Achraf Bouali, houden het direct voor gezien.

Ondanks de steeds snellere doorloop zijn het ironisch genoeg juist de drie met afstand langstzittende Kamerleden die ook volgend jaar gewoon weer op de kieslijsten zijn aan te vinken: Khadija Arib, Geert Wilders en Kees van der Staaij.

Artikel NRC: Uit de Tweede Kamer, terug naar de koeien

Arib

Kamervoorzitter Arib geniet groot aanzien in de Kamer en het is dan ook niet onlogisch dat ze vorige week in De Telegraaf aankondigde nog een termijn door te willen. Het is daarbij nog wel even de vraag of ze de voorzittershamer op de Bezuidenhoutseweg of elders zal hanteren. In het interview klinkt ze vrij resoluut dat de tijdelijke Binnenhofverhuizing aan al haar voorwaarden moet voldoen voordat deze door kan gaan.

“Vanwege corona zijn er nu op een normale vergaderdag 800 tot 1000 mensen in dit gebouwencomplex. In het nieuwe kantoorgebouw kunnen 400 tot 500 mensen in coronatijd aanwezig zijn. Je kunt daar dus met minder mensen in. Bovendien: in het nieuwe tijdelijke parlement zit iedereen in hetzelfde gebouw, boven elkaar in zeven verdiepingen. Als ik schors moeten mensen met de lift. Er mogen vanwege corona twee mensen in een lift. Dat heeft te veel invloed op het parlementaire werk. Het kan gewoon niet”, aldus Arib.

“We kunnen pas verhuizen als we daar één op één kunnen overgaan en ons werk kunnen blijven doen. Het kan niet zo zijn dat, als we daar eenmaal zijn, het ineens niet goed blijkt te gaan. De voorwaarden moeten zijn geschapen en dan gaan we pas weg. Anders niet.”

Belastingplan

Voor de Kamer bewees vorige week dat het niet de tijd is voor overdreven ideologische scherpslijperij. Het is immers crisistijd en al te militant opereren in de weken voor de campagne losbarst is niet opportuun. En dus werd – ondanks de forse kritiek op de BIK – het Belastingplan met ruime steun aangenomen.

De coalitie kon al rekenen op steun in de Eerste Kamer van Forum en de groep-Otten. PvdA en GroenLinks stemden uiteindelijk na het woonakkoord ook maar gewoon in. Het zou wat ingewikkeld worden om deze onderdelen uit het pakket te halen.

Artikel FD: Forum snijdt linkse oppositie pas af met steun aan BIK investeringskorting

1848

Wil jij voor jouw organisatie kosteloos de mogelijkheden van het monitorplatform 1848 verkennen? Meld je aan voor een gratis proefmaand! Mail ons je onderwerpen dan stellen wij alles voor je in. Je hoeft daar verder niets voor te doen. Mail direct naar info@1848.nl of bel met 06 1905 6876.

Op de agenda

Dinsdag

  • 14.00 Vragenuur, stemmingen, regeling van werkzaamheden
  • 14.00 Deadline indienen vragen Wet betaald ouderschapsverlof
  • 14.00 Deadline indienen vragen Financiële positie van onderwijsbesturen in 2019
  • 16.30 Procedurevergadering VWS
  • 16.30 Procedurevergadering SZW
  • 16.45 AO Gezond en veilig werken
  • 17.05 Plenair debat Begroting SZW

Woensdag

  • 9.30 Technische briefing Coronavirus
  • 10.00 Deadline indienen vragen Invoerings- en aanpassingswet WVO 2020
  • 10.00 AO Raad BuHaOS
  • 10.15 Plenair debat Begroting IenW
  • 11.15 Procedurevergadering LNV
  • 12.00 Deadline indienen vragen BIT-advies Grensverleggende IT Defensie
  • 12.00 Deadline indienen vragen Meerdere pensioenen
  • 12.00 Deadline indienen vragen CBS-advies prijsontwikkeling digitale publicaties
  • 14.30 Procedurevergadering JenV
  • 15.00 Plenair debat Coronavirus
  • 15.00 Deadline indienen vragen Regeldruk
  • 15.00 AO Rijksdienst

Donderdag

  • 10.00 Procedurevergadering OCW
  • 10.00 Technische briefing Verhoging EU-brede 2030 doelstelling klimaat
  • 10.00 AO Exportkredietverzekering
  • 10.00 Hoorzitting Rapporteurschap AVG
  • 10.00 Notaoverleg GGZ / Toegang tot de Wlz voor ggz-cliënten / Personen met verward gedrag / Maatschappelijke opvang / Suïcidepreventie
  • 10.00 Deadline indienen vragen Wet bestuurlijke harmonisatie beroepsonderwijs
  • 10.00 Deadline indienen vragen OJCS-Raad
  • 10.15 Plenair debat Begroting SZW (vervolg)
  • 10.30 AO Handelsbetrekkingen Afrika
  • 12.00 Procedurevergadering Europese Zaken
  • 13.00 AO Financiële markten/Financiële dienstverlening en consumentenbelangen
  • 13.00 Procedurevergadering BuHaOS
  • 13.00 Technische briefing Regionale Energiestrategieën (RES)
  • 14.00 Deadline indienen vragen 23e tranche Crisis- en herstelwet
  • 14.00 Procedurevergadering Buitenlandse Zaken
  • 14.00 Deadline indienen vragen Export militair materieel naar Pakistan
  • 14.00 Deadline indienen vragen Inkoop en aanbesteden in sociaal domein
  • 14.00 Deadline indienen vragen Afbouw salderingsregeling voor kleinverbruikers
  • 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging tijdelijke Wet Groningen
  • 14.30 Wetgevingsoverleg Variawet Hoger Onderwijs
  • 17.00 Plenair debat Begroting IenW (vervolg)
  • 18.00 Wetgevingsoverleg Wijziging van Burgerlijk Wetboek en de Wet basisregistratie personen in verband met het van rechtswege ontstaan van gezamenlijk gezag door erkenning

Vrijdag

  • 10.00 Deadline indienen vragen vereenvoudiging bekostiging primair onderwijs
  • 12.00 Deadline indienen vragen Raad voor concurrentievermogen (onderzoek en innovatie)
  • 14.00 Deadline indienen vragen Nieuw Actieplan Kapitaalmarktunie
  • 14.00 Deadline indienen vragen Wijziging van de Wet op het financieel toezicht in verband met de invoering van een verbod op dienstverrichting door derdelandverzekeraars

Wie kun je feliciteren?

Maandag 16 november: Arie Slob
Maandag 16 november: Lisa Westerveld
Dinsdag 17 november: Zohair El Yassini
Zondag 22 november: Edgar Mulder
Zondag 22 november: Roald van der Linde

De 1848 Factsheet?

1848.nl stuurt politiek geïnteresseerden elke week een overzicht van wat je móet weten over politieke ontwikkelingen en wat er komende week politiek interessant gaat worden. Laat me weten wat je ervan vindt! (lucas@1848.nl)

De 1848 Factsheet elke dinsdagochtend in je mail? Schrijf je dan hier in.

Volg 1848.nl ook op Twitter om direct op de hoogte te zijn als er een Kamerbrief uitgaat. De Kamervragen publiceren we via dit Twitter-account.